معرفی کامل رشته های پیراپزشکی و ترتیب اولویت این رشته‌ها

رشته های پیراپزشکی شامل مجموعه‌ای متنوع از رشته‌ها هستند که برای داوطلبان گروه تجربی که به حوزه علوم پزشکی و سلامت علاقه‌مندند، فرصت مناسبی جهت ورود به این عرصه فراهم می‌کنند. رشته هاي پيراپزشكي به‌ویژه برای کسانی مناسب هستند که موفق به کسب حدنصاب قبولی در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی یا داروسازی نشده‌اند، اما همچنان علاقه‌مند به فعالیت در حیطه درمان، مراقبت و خدمات سلامت هستند. بهترین رشته های پیراپزشکی مانند فیزیوتراپی، هوشبری، بینایی‌سنجی، مامایی، پرستاری و سایر گرایش‌های علوم پزشکی، نقش مهمی در تکمیل زنجیره خدمات بهداشتی و درمانی ایفا می‌کنند و آینده شغلی مناسبی نیز چه در ایران و چه خارج از کشور دارند. در این مقاله به‌طور کامل در مورد رشته های پیراپزشکی و معرفی هر کدام از رشته‌ها و بازار کار آن‌ها، پرداخته‌ایم.

تعریف رشته های پیراپزشکی

اینکه رشته های پیراپزشکی چیست؟ پرسشی‌ست که برای بسیاری از داوطلبان گروه تجربی مطرح می‌شود. در پاسخ باید گفت رشته‌ های پیراپزشکی شاخه‌ای از علوم پزشکی هستند که نقش پشتیبانی، تکمیلی و تخصصی در فرآیند تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران ایفا می‌کنند. با اینکه همگی در حوزه علوم پزشکی قرار می‌گیرند و بسیاری از آن‌ها مانند فیزیوتراپی، مامایی یا بینایی‌سنجی در آینده امکان تأسیس مطب یا فعالیت مستقل را برای فارغ‌التحصیلان خود فراهم می‌کنند، اما به‌نوعی مکمل تخصص‌های اصلی پزشکی به شمار می‌روند. این رشته‌ها با تربیت نیروهای متخصص در زمینه‌های خاص، کیفیت ارائه خدمات درمانی را افزایش داده و حلقه اتصال مهمی در تیم پزشکی محسوب می‌شوند. با توجه به تعدد رشته های پیراپزشکی، شناخت کافی از این رشته‌ها، در انتخاب رشته تجربی ضروری و راهگشا خواهد بود.

تفاوت رشته های پیراپزشکی با پزشکی

تفاوت اصلی میان رشته‌های پیراپزشکی و رشته پزشکی در نوع وظایف، مدت زمان تحصیل و سطح تصمیم‌گیری درمانی است. در حالی که پزشکان مسئول تشخیص، تجویز دارو و تصمیم‌گیری نهایی در روند درمان بیماران هستند، رشته‌های پیراپزشکی بیشتر بر اجرای فرآیندهای درمانی، مراقبتی و تشخیصی در کنار تیم پزشکی تمرکز دارند. همچنین رتبه مورد نیاز برای رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، بهتر بوده و طول دوره تحصیل در رشته پزشکی معمولاً بیشتر از رشته‌های پیراپزشکی است و نیازمند گذراندن طرح و تخصص‌های طولانی‌مدت می‌باشد. با این حال، برخی از بهترین رشته های پیراپزشکی از استقلال شغلی نسبی برخوردارند و حتی در بسیاری موارد امکان تأسیس مرکز درمانی شخصی را نیز دارند.

به‌عنوان مثال، اینکه تشخیص داده شود یک فرد دچار مشکل در مهره‌های کمر خود است و تجویز دارو، فیزیوتراپی یا عمل جراحی، بر عهده پزشک متخصص ارتوپد است؛ اما در صورت نیاز به جلسات تمرینی و حرکات ورزشی، فیزیوتراپ می‌تواند این مرحله را انجام دهد.

لیست کامل رشته های پیراپزشکی

رشته هاي پيراپزشكي مجموعه‌ای از رشته‌های مرتبط با علوم پزشکی هستند که هر کدام نقش خاصی در فرآیند درمان و مراقبت از بیماران ایفا می‌کنند. این رشته‌ها شامل گرایش‌های مختلفی می‌شوند و هر یک فرصت‌های شغلی متنوعی در مراکز درمانی دولتی، خصوصی یا حتی مطب‌های مستقل دارند. برخی از این رشته‌ها نیز جزو پردرآمدترین رشته های پیراپزشکی محسوب می‌شوند و آینده شغلی مناسبی برای فارغ‌التحصیلان خود رقم می‌زنند.

بینایی سنجی	مامایی	مددکاری
شنوایی سنجی	پرستاری	بهداشت عمومی
هوشبری	گفتار درمانی	بهداشت حرفه‌ای
فیزیوتراپی	کاردرمانی	بهداشت محیط
ساخت پروتزهای دندانی	فوریت پزشکی	تکنولوژی پزشکی هسته‌ای
رادیولوژی (پرتوشناسی)	اعضای مصنوعی و وسایل کمکی	علوم تغذیه
پرتودرمانی (رادیو تراپی)	تکنولوژی اتاق عمل	گروه فناوری اطلاعات سلامت
علوم آزمایشگاهی

معرفی رشته های پیراپزشکی به ترتیب اولویت

نمی‌توان به‌طور قطعی در مورد اولویت رشته های پیراپزشکی اظهار نظر کرد، زیرا انتخاب بهترین رشته تا حد زیادی به علاقه، توانایی فردی و شرایط منطقه‌ای بستگی دارد. با این حال، در گروه مشاوره رتبه برتر، سعی کرده‌ایم با در نظر گرفتن عواملی مانند محبوبیت در میان داوطلبان، بازار کار و رتبه مورد نیاز برای قبولی، معرفی بهترین رشته‌های پیراپزشکی را به ترتیب ارائه دهیم تا دید دقیق‌تری به متقاضیان بدهیم. در این لیست، اولویت رشته های پیراپزشکی بر اساس آینده شغلی و میزان درآمد شناخته می‌شوند.

1- رشته بینایی سنجی

رشته بینایی‌سنجی یکی از تخصصی‌ترین و کاربردی‌ترین رشته‌های پیراپزشکی است که به بررسی، تشخیص و اصلاح اختلالات بینایی و تجویز عینک یا لنزهای طبی می‌پردازد. در واقع رشته بینایی سنجی با دستگاه‌های تشخیص چشم و تشخیص نمره‌ی چشم، انحراف، دوبینی، آستیگمات و … مرتبط است؛ اما مشکلاتی چون عفونت، آب مروارید و نیازهای جراحی، توسط چشم پزشک، درمان می‌شود. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در کلینیک‌های بینایی‌سنجی، مراکز درمانی، بیمارستان‌ها یا به صورت مستقل فعالیت کنند. بازار کار این رشته در بسیاری از شهرها به‌ویژه مناطق کم‌برخوردار همچنان اشباع نشده و فرصت‌های شغلی مناسبی در انتظار دانش‌آموختگان آن است. به‌ویژه اینکه تعداد داوطلب‌هایی که هر سال وارد این رشته می‌شوند، کاملا محدود بوده و تنها در چند مورد از دانشگاه‌های دولتی و در دوره روزانه و شهریه‌پرداز، ارائه می‌شود.

در دفترچه انتخاب رشته کنکور 1403 تنها 102 ظرفیت به رشته بینایی سنجی اختصاص داده شده بود و به این ترتیب می‌توان گفت که فرصت شغلی مناسبی برای فارغ‌التحصیلان این رشته فراهم است. همچنین امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر نیز برای علاقه‌مندان وجود دارد. بینایی‌سنجی از نظر آینده شغلی، درآمد و امکان استقلال کاری، یکی از بهترین رشته های پیراپزشکی محسوب می‌شود. داوطلبانی که به دقت، تمرکز، روابط عمومی مناسب و کار با ابزارهای ظریف علاقه دارند، معمولاً در این رشته موفق‌تر عمل می‌کنند. از آنجا که بسیاری از فارغ‌التحصیلان این حوزه می‌توانند مطب شخصی تأسیس کرده و خدمات تخصصی ارائه دهند، این رشته در فهرست پردرآمدترین رشته‌های پیراپزشکی نیز جایگاه خوبی دارد.

2- رشته فیزیوتراپی

رشته فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان و بازتوانی بیماران پس از آسیب‌ها، جراحی‌ها یا بیماری‌های مزمن ایفا می‌کند. افرادی که وارد این رشته می‌شوند باید توانایی جسمانی مناسب، صبر، دقت و علاقه به تعامل مستقیم با بیماران را داشته باشند. بازار کار این رشته به‌ویژه در کلینیک‌های خصوصی، بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی و حتی فعالیت مستقل بسیار مناسب است و آینده شغلی روشنی برای فارغ‌التحصیلان آن پیش‌بینی می‌شود. به‌دلیل کاربردی بودن، فیزیوتراپی همواره در میان داوطلبان کنکور تجربی، جایگاه بالایی در اولویت رشته های پیراپزشکی دارد.

از نظر ظرفیت آموزشی، رشته فیزیوتراپی تنها در چند واحد دانشگاه دولتی کشور و در دوره‌های روزانه و شهریه‌پرداز ارائه می‌شود. بر اساس دفترچه کنکور سراسری سال ۱۴۰۳، ظرفیت پذیرش این رشته تنها ۳۹۲ نفر بوده است. این ظرفیت محدود باعث شده تعداد فارغ‌التحصیلان به‌طور کامل کنترل شده باقی بماند و در نتیجه، اشباع بازار کار در این حوزه اتفاق نیفتد. با توجه به امکان تأسیس کلینیک خصوصی و تعرفه این خدمات و تعدد جلسات مورد نیاز برای توان‌بخشی، فیزیوتراپی بی‌تردید یکی از پردرآمدترین رشته های پیراپزشکی به شمار می‌رود.

3- رشته تکنولوژی پرتوشناسی (رادیولوژی)

رشته کارشناسی تکنولوژی پرتوشناسی، که به‌طور عمومی با عنوان رادیولوژی شناخته می‌شود، یکی دیگر از تخصصی‌ترین و بهترین رشته های پیراپزشکی است. دانشجویان این رشته با نحوه کار با دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و ماموگرافی آشنا می‌شوند و نقش کلیدی در فرآیند تشخیص بیماری‌ها دارند؛ اما به‌عنوان دستیار در کنار متخصصان رادیولوژی، فعالیت می‌کنند. بازار کار این رشته به‌ویژه در بیمارستان‌ها، مراکز تصویربرداری، درمانگاه‌های تخصصی و کلینیک‌های خصوصی بسیار مناسب است. رشته رادیولوژی از جمله رشته هاي پيراپزشكي است که با همین عنوان در مقطع کارشناسی ارشد ارائه نمی‌شود و افراد در صورت تمایل، دوره کارشناسی ارشد را می‌توانند در گرایش‌های مرتبط با تصویربرداری پزشکی چون رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی یا فیزیک هسته‌ای و آناتومی بخوانند.

از آنجا که رادیولوژی جزو رشته‌هایی است که حضور فیزیکی کمتر و تماس مستقیم محدودتری با بیمار دارد، در سال‌های اخیر با استقبال زیادی مواجه شده است. همچنین به دلیل نیاز گسترده به خدمات تصویربرداری در اغلب مراکز درمانی، آینده شغلی آن نیز قابل توجه است. با توجه به شرایط شغلی، جایگاه اجتماعی و فرصت‌های شغلی مناسب، رادیولوژی در میان اولویت رشته های پیراپزشکی برای بسیاری از متقاضیان جایگاه بالایی دارد. گرچه پرتوشناسی نیز در میان رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد نیست، اما ظرفیت آن در دوره‌های روزانه و شهریه پرداز دانشگاه‌های دولتی، نسبتا قابل توجه است و در تعداد واحدهای دانشگاهی قابل توجهی، ارائه می‌شود و داوطلب‌ها با رتبه منطقه 2 بیش از 10 هزار نیز می‌توانند امیدوار به قبولی در این رشته باشند.

4- رشته پروتز دندان

رشته کارشناسی ساخت پروتزهای دندانی، یکی از دیگر از پردرآمدترین رشته های پیراپزشکی است که به طراحی، ساخت و ترمیم انواع پروتزهای دندانی مانند دندان‌های مصنوعی، روکش‌ها، بریج‌ها و سایر قطعات مرتبط با بازسازی ساختار دهان و دندان می‌پردازد. در گذشته این حرفه بیشتر به‌صورت تجربی و در محیط‌های کارگاهی آموزش داده می‌شد، اما با گذشت زمان و افزایش نیاز به مهارت‌های علمی و دقیق‌تر، این رشته ابتدا در قالب کاردانی در دانشگاه‌های سراسری ارائه شد و اکنون به صورت کارشناسی نیز در دانشگاه‌های سراسری دوره روزانه و شهریه‌پرداز تدریس می‌شود؛ اما جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد نیست. بازار کار این رشته به‌ویژه در لابراتوارهای دندانسازی، کلینیک‌های دندانپزشکی و همکاری با دندانپزشکان خصوصی، از پتانسیل بالایی برخوردار است. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند به‌صورت مستقل یا تیمی فعالیت کنند و حتی امکان راه‌اندازی لابراتوار شخصی برای آن‌ها فراهم است.

رشته پروتز دندان تنها در دانشگاه‌های سراسری علوم پزشکی اصفهان، تهران، شهید بهشتی، علوم توانبخشي و سلامت تهران، یزد و سبزوار و در مجموع با 80 نفر ظرفیت ارائه می‌شود. به‌همین خاطر شاید این رشته در شهرهای مورد نظر شما وجود نداشته باشد یا به‌خاطر کمبود گزینه‌ها و ظرفیت، نتوانید در این رشته قبول شوید و در لیست رشته های تجربی باید به دنبال انتخاب‌های دیگری هم باشید. آینده شغلی این رشته، با توجه به رشد نیاز به خدمات دندانی و افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت زیبایی و سلامت دهان، بسیار امیدوارکننده است. همچنین طبق آمارها، در حال حاضر در کشور تقریبا به ازای هر 80-90 دندانپزشک، یک کارشناس پروتز دندان وجود دارد و به این ترتیب، مطمئنا ظرفیت کاری در این رشته بسیار بالاست.

5- رشته هوشبری

رشته هوشبری یکی از کاربردی‌ترین و حساس‌ترین رشته هاي پيراپزشكي است که هدف آن تربیت نیروهای متخصص برای همکاری به عنوان دستیار پزشک بیهوشی در اتاق عمل است. دانش‌آموختگان این رشته در کنار متخصص بیهوشی، مسئول آماده‌سازی تجهیزات، مانیتورینگ علائم حیاتی و مراقبت از بیمار در مراحل پیش، حین و بعد از بیهوشی هستند. بازار کار رشته هوشبری به دلیل نیاز مداوم مراکز درمانی و بیمارستان‌ها به تیم بیهوشی، بسیار پایدار و مناسب است. آینده شغلی آن به ویژه در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی و اتاق‌های عمل، روشن و قابل اتکاست.

رشته هوشبری بر خلاف رشته‌های مذکور نظیر پروتز دندان، بینایی سنجی و فیزیوتراپی، جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد محسوب می‌شود و به‌طور کلی ظرفیت بسیار بیشتری هم در مقایسه با این رشته‌ها دارد. با توجه به دقت بالا، توان تصمیم‌گیری سریع، تسلط بر مباحث فیزیولوژی و آمادگی برای شرایط اضطراری، این رشته نیازمند افرادی با تمرکز و روحیه قوی است. همین ویژگی‌ها باعث شده که هوشبری به یکی از رشته‌های محبوب میان داوطلبان کنکور تجربی تبدیل شود.

6- رشته شنوایی سنجی

رشته شنوایی‌سنجی یکی از رشته‌های تخصصی و کمتر اشباع‌شده‌ی علوم پزشکی است که به بررسی، ارزیابی و توانبخشی اختلالات شنوایی و تعادل می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته با استفاده از تجهیزات پیشرفته، وضعیت پرده گوش، سلامت عصب شنوایی، میزان شنوایی و وجود مایعات یا عفونت در گوش میانی را بررسی کرده و در صورت نیاز، بیمار را به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می‌دهند. همچنین تجویز سمعک، قالب‌گیری و عیب‌یابی وسایل کمک‌شنوایی از جمله وظایف اصلی آن‌هاست. بازار کار این رشته در مراکز درمانی، کلینیک‌های شنوایی‌سنجی، مراکز توانبخشی، مدارس استثنایی و شرکت‌های تجهیزات سمعک رو به رشد است.

رشته شنوایی سنجی نیز جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد نبوده و فقط در دانشگاه‌های سراسری ارائه می‌شود. ظرفیت پذیرش دانشجوهای رشته شنوایی سنجی در سال 1403، معادل 200 نفر بوده است. علاقه‌مندان به این رشته باید دقت، صبر، مهارت در کار با دستگاه‌ها و توانایی ارتباط مؤثر با بیماران، به‌ویژه کودکان و سالمندان را داشته باشند. با توجه به نیاز روزافزون جامعه به خدمات شنوایی‌سنجی، آینده شغلی این رشته امیدوارکننده و در حال گسترش است.

7- علوم آزمایشگاهی

رشته علوم آزمایشگاهی نقش مهمی در تشخیص بیماری‌ها از طریق انجام آزمایش‌های مختلف بر روی نمونه‌های خونی، ادرار، ترشحات بدن و سایر مواد زیستی دارد. دانشجویان این رشته باید ۱۳۰ واحد درسی را تا زمان فارغ‌التحصیلی بگذرانند که حدود ۱۶ واحد آن به کارآموزی در محیط‌های بالینی اختصاص دارد. محتوای دروس این رشته شباهت زیادی به دروس رشته‌های پزشکی دارد و شامل مباحثی مانند بیوشیمی پزشکی، میکروب‌شناسی، انگل‌شناسی، ایمنی‌شناسی و اصول ایمنی و حفاظت در آزمایشگاه است.

بازار کار رشته علوم آزمایشگاهی مناسب و نسبتاً پایدار است. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در آزمایشگاه‌های خصوصی، مراکز درمانی و بیمارستانی، آزمایشگاه‌های مراکز بهداشتی، سازمان‌های پژوهشی و حتی بانک خون مشغول به کار شوند. آینده شغلی این رشته به‌ویژه در شهرهای کوچک و مناطق کم‌برخوردار به دلیل کمبود نیرو، بسیار روشن است. علوم آزمایشگاهی جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد نیز محسوب می‌شود و داوطلب‌های تجربی می‌توانند در انتخاب رشته دانشگاه آزاد، کد رشته‌های مربوط به آن را انتخاب کنند.

8- رشته گفتار درمانی

رشته گفتاردرمانی یکی از رشته‌های توانبخشی در علوم پزشکی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات گفتاری، زبانی، صوتی و بلع در کودکان و بزرگسالان می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی، مدارس استثنایی، کلینیک‌های خصوصی و یا به‌صورت مستقل در مطب شخصی فعالیت کنند. با توجه به افزایش آگاهی خانواده‌ها نسبت به اهمیت درمان به‌موقع اختلالات گفتاری و زبانی، تقاضا برای خدمات گفتاردرمانی رو به رشد است و آینده شغلی آن بسیار امیدوارکننده به نظر می‌رسد. گفتار درمانی در سال‌های اخیر به یکی از رشته‌های محبوب داوطلبان کنکور تجربی تبدیل شده و با وجود رقابت بالا و امکان پذیرش صرفا در دوره‌های روزانه و شهریه‌پرداز دانشگاه‌های دولتی، بازار کار آن در بسیاری از مناطق کشور همچنان بکر و توسعه‌نیافته است. هر چند با توجه به ظرفیت کل پذیرش 280 نفر در سال، بازار کار خوبی دارد، اما قبولی در آن نیز نیازمند رتبه مناسب است.

9- رشته تکنولوژی اتاق عمل

پس از چند مورد از بهترین رشته های پیراپزشکی که تا به‌حال معرفی کردیم، نوبت به رشته‌هایی می‌رسد که کمی در رتبه‌ی پایین‌تر از نظر رقابت قبولی و متوسط درآمد شغلی، قرار می‌گیرند. فارغ‌التحصیلان رشته تکنولوژی اتاق عمل به عنوان عضو کلیدی تیم جراحی در اتاق عمل فعالیت می‌کنند. وظیفه اصلی آن‌ها آماده‌سازی تجهیزات، کمک به جراح در حین عمل، حفظ شرایط استریل و مراقبت از بیمار در مراحل مختلف جراحی است.

بازار کار این رشته به دلیل نیاز مستمر بیمارستان‌ها و مراکز جراحی به تکنسین‌های آموزش‌دیده، بسیار مناسب و پایدار است. آینده شغلی تکنولوژی اتاق عمل به‌ویژه در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی و مراکز جراحی محدود، روشن و قابل اطمینان است. این رشته برای افرادی مناسب است که به کار در محیط‌های پرتنش، دقت بالا، توان جسمانی مناسب و روحیه تیمی علاقه‌مندند. محبوبیت آن در میان داوطلبان کنکور تجربی در سال‌های اخیر افزایش یافته و در فهرست رشته‌های پرتقاضا قرار گرفته است.

10- رشته پرستاری

رشته پرستاری یکی از پایه‌ای‌ترین و پرکاربردترین رشته‌های حوزه علوم پزشکی است که نقش حیاتی در مراقبت از بیماران، اجرای دستورات پزشکی، آموزش سلامت و حمایت روانی از بیماران و خانواده‌های آن‌ها ایفا می‌کند. بازار کار این رشته هم در ایران و هم در بسیاری از کشورهای دیگر بسیار گسترده و پایدار است و پرستاران می‌توانند در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراکز مراقبت‌های ویژه، خانه‌های سالمندان و مراکز بهداشت فعالیت کنند. آینده شغلی پرستاری به دلیل نیاز همیشگی نظام سلامت به نیروی پرستار، قابل اطمینان است و ظرفیت پذیرش بالایی هم هر ساله در دانشگاه‌های سراسری و آزاد، به این رشته اختصاص می‌یابد. پرستاری به دلیل امنیت شغلی، امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و فرصت مهاجرت، یکی از محبوب‌ترین رشته هاي پيراپزشكي به شمار می‌آید.

11- رشته مامایی

رشته مامایی به مراقبت از مادر و کودک در دوران بارداری، زایمان، پس از زایمان و همچنین آموزش و مشاوره در زمینه تنظیم خانواده، سلامت جنسی و باروری می‌پردازد. بازار کار این رشته در مراکز بهداشت، بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌های تخصصی زنان و همچنین به صورت مستقل در مطب مامایی، شرایط مناسبی دارد. با افزایش آگاهی جامعه نسبت به اهمیت مراقبت‌های دوران بارداری و سلامت زنان، آینده شغلی مامایی نیز قابل قبول است. مامایی در میان اولویت رشته های پیراپزشکی پس از رشته‌های پرطرفدار قرار می‌گیرد و با توجه به ظرفیت قابل قبولی که دارد، داوطلب‌های رشته تجربی حتی با رتبه بیش از 10 هزار منطقه 2و3 نیز می‌توانند امیدوار به قبولی در دانشگاه‌های دولتی باشند. با وجود اینکه مامایی جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد محسوب می‌شود، بدیهی است که با رتبه‌های بالاتر نیز امکان قبولی در دانشگاه‌های آزاد وجود دارد.

جالب است بدانید که کاردانی مامایی، جزو رشته های پیراپزشکی بدون کنکور محسوب می‌شود و داوطلب‌هایی که سهمیه مناطق محروم و مناطق سیل و زلزله زده را دارند، با توجه به کدهای رشته درج شده در دفترچه انتخاب رشته، می‌توانند برای قبولی در این رشته اقدام کنند.

12- رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی

رشته ارتز و پروتز (اعضای مصنوعی و وسایل کمکی) یکی از رشته‌های تخصصی و مهندسی‌محور در حوزه علوم پزشکی است که به طراحی، ساخت و تنظیم وسایل کمکی برای افراد دارای ناتوانی‌های حرکتی، نقص عضو یا آسیب‌های اسکلتی می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته با ترکیبی از دانش آناتومی، بیومکانیک و مهارت‌های فنی، به ساخت اندام‌های مصنوعی و ابزارهایی مانند بریس، کفش طبی، دست و پای مصنوعی کمک می‌کنند تا کیفیت زندگی بیماران بهبود یابد. بازار کار این رشته به‌ویژه در مراکز توانبخشی، کلینیک‌های ارتوپدی فنی، بیمارستان‌های تخصصی و حتی راه‌اندازی مراکز خصوصی ساخت ارتز و پروتز، در حال گسترش است.

رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی صرفا در واحدهای دانشگاهی علوم پزشکی اصفهان، علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي تهران، موسسه علمی_کاربردی هلال تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران، مشهد، شیراز و همدان و با مجموع ظرفیت 100 نفر در سال، ارائه می‌شود.

13- رشته کارشناسی تکنولوژی پرتودرمانی

رشته کارشناسی تکنولوژی پرتودرمانی (رادیوتراپی) یکی از رشته‌های تخصصی و نسبتاً نوظهور در حوزه علوم پزشکی است که نقش حیاتی در درمان بیماران مبتلا به سرطان از طریق استفاده هدفمند از اشعه‌های یونیزان ایفا می‌کند. فارغ‌التحصیلان این رشته در کنار پزشکان متخصص انکولوژی، وظیفه اجرای دقیق برنامه‌های پرتودرمانی، تنظیم دستگاه‌های پرتوتابی و مراقبت از بیماران در طول روند درمان را بر عهده دارند. بازار کار این رشته در مراکز تخصصی درمان سرطان، بیمارستان‌های مجهز، کلینیک‌های انکولوژی و مراکز رادیوتراپی رو به رشد است. رادیوتراپی به‌واسطه اهمیت بالای نقش درمانی و مهارت‌محور بودن آن، به‌تدریج در حال تبدیل شدن به یکی از رشته‌های محبوب و تخصصی برای علاقه‌مندان به فناوری‌های پزشکی پیشرفته است.

14- رشته کاردرمانی

رشته کاردرمانی یکی از شاخه‌های مهم علوم توانبخشی است که با هدف کمک به افراد دارای اختلالات جسمی، ذهنی، حرکتی یا روانی برای بازگشت به زندگی روزمره، تحصیل، کار و استقلال فعالیت می‌کند. فارغ‌التحصیلان این رشته با طراحی و اجرای برنامه‌های توانبخشی، آموزش مهارت‌های زندگی و استفاده از ابزارهای کمک‌حرکتی، به بیماران کمک می‌کنند تا کیفیت زندگی خود را بازیابند. بازار کار کاردرمانی در بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی، کلینیک‌های خصوصی، مدارس استثنایی و خانه‌های سالمندان به‌ویژه در حال توسعه است و آینده شغلی آن به دلیل افزایش آمار سالمندان، تصادفات، اختلالات رشدی و بیماری‌های نورولوژیک، بسیار امیدوارکننده است.

15- رشته فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی

رشته فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی یکی از حیاتی‌ترین رشته های پیراپزشکی است که به آموزش و تربیت نیروهای متخصص برای ارائه خدمات اورژانسی و نجات جان بیماران در محل حادثه یا قبل از رسیدن به بیمارستان می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته در پایگاه‌های اورژانس ۱۱۵، آمبولانس‌ها، حوادث جاده‌ای، بلایای طبیعی و رویدادهای اضطراری فعالیت می‌کنند و نقش مهمی در تثبیت وضعیت حیاتی بیمار، احیای قلبی-ریوی، کنترل خونریزی، شکستگی‌ها و انتقال ایمن بیماران دارند. بازار کار این رشته با توجه به کمبود نیروهای متخصص اورژانس و گسترش شبکه خدمات فوریت‌های پزشکی در سراسر کشور، بسیار مناسب و رو به توسعه است. این رشته نیز جزو رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد هم محسوب شده و ظرفیت نسبتا قابل قبولی در مجموع دانشگاه‌های دولتی و آزاد، به آن اختصاص می‌یابد.

16- رشته علوم تغذیه

رشته علوم تغذیه به بررسی ارتباط میان غذا، تغذیه و سلامت انسان می‌پردازد و نقش کلیدی در پیشگیری، کنترل و درمان بیماری‌ها از طریق اصلاح الگوهای غذایی دارد. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی، کلینیک‌های تغذیه، صنایع غذایی، سازمان‌های سلامت‌محور و حتی به‌صورت مستقل در مطب‌های تغذیه فعالیت کنند. بازار کار این رشته با افزایش آگاهی عمومی نسبت به نقش تغذیه در سلامت و شیوع بیماری‌های مزمن مانند دیابت، چاقی و فشار خون، در حال گسترش است. گرچه علوم تغذیه جزو اولویت رشته های پیراپزشکی در میان داوطلب‌ها به‌شمار نمی‌رود؛ اما به دلیل کاربردی بودن، امکان ادامه تحصیل و مهاجرت و نقش مؤثر در ارتقای سلامت عمومی، می‌تواند انتخاب مناسبی برای برخی داوطلب‌ها باشد.

17- رشته های بهداشت عمومی و مهندسی بهداشت

در رشته بهداشت عمومی، دانشجویان با موضوعاتی مانند آموزش سلامت، کنترل بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، بهداشت خانواده و مدیریت نظام سلامت آشنا می‌شوند، در حالی که مهندسی بهداشت بیشتر بر جنبه‌های فنی و محیطی مانند کنترل آب، فاضلاب، زباله، آلودگی هوا و ایمنی محیط کار تمرکز دارد. شاخه بهداشت برای اکثر داوطلب‌ها در میان اولویت رشته های پیراپزشکی آن‌ها نیست و معمولا کدهای آن را پس از رشته‌های بهتر که معرفی کرده‌ایم، درج می‌کنند. فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها می‌توانند در مراکز بهداشت، سازمان‌های دولتی، شرکت‌های مشاوره مهندسی، صنایع و شهرداری‌ها فعالیت کنند.

رشته های پیراپزشکی بدون کنکور

رشته های پیراپزشکی صرفا در دانشگاه های سراسری، پردیس خودگردان و آزاد و زیر نظر علوم پزشکی ارائه می شوند و دیگر خبری از ارائه این رشته‌ها در دانشگاه‌های غیر انتفاعی و پیام نور نیست. همچنین به خاطر رقابت بالا، پذیرش در رشته هاي پيراپزشكي به‌جز ظرفیت محدودی در دوره کاردانی و آن هم با سهمیه‌های خاص، با آزمون سراسری انجام می شود و خبری از رشته های پیراپزشکی بدون کنکور نیست. بنابراین پذیرش رشته هاي پيراپزشكي در مقطع کارشناسی، چه در دانشگاه‌های دولتی و چه دانشگاه آزاد، از طریق کنکور سراسری انجام می‌شود. رشته های پیراپزشکی بدون کنکور مقطع کاردانی نیز ظرفیت بسیار محدودی برای داوطلب‌های با سهمیه مناطق محروم دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایم.

رشته های پیراپزشکی بدون کنکور مقطع کاردانی

همان‌طور که اشاره کردیم رشته های پیراپزشکی بدون کنکور شامل چند کد رشته در مقطع کاردانی می‌شود. پذیرش برای داوطلب‌های بسیجی با سهمیه عادی، صرفا در دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله تهران و در سه رشته کاردانی بهداشت حرفه‌ای، کاردانی بهداشت محیط و بعداشت مبارزه با بیماری‌ها و مجموعا به تعداد 60 نفر است. این پذیرش فقط برای داوطلب‌های پسر و دارای مصاحبه، بورس و استخدام در سپاه پاسداران است.

پذیرش رشته های پیراپزشکی بدون کنکور داوطلب‌های بومی با سهمیه مناطق محروم نیز شامل پردرآمدترین رشته های پیراپزشکی نشده و صرفا در رشته‌های کاردانی بهداشت، کاردانی مامایی، کاردانی اتاق عمل و کاردانی هوشبری است. لیست رشته های پیراپزشکی بدون کنکور دوره کاردانی و شهرهای دارای این سهمیه را می‌توانید در دفترچه انتخاب رشته تجربی یا دفترچه انتخاب رشته صرفا با سوابق تحصیلی مشاهده کنید.

رشته های پیراپزشکی بدون کنکور پردیس خودگردان

یکی از مواردی که زیاد شنیده می‌شود، رشته های پیراپزشکی بدون کنکور دانشگاه پردیس است که در پاسخ باید بگوییم که پذیرش رشته هاي پيراپزشكي در دوره‌های شهریه‌پرداز و پردیس خودگردان نیز از طریق کنکور سراسری انجام می‌شود. بنابراین مجدد هم ذکر می‌کنیم که در حال حاضر چیزی تحت عنوان رشته های پیراپزشکی بدون کنکور پردیس خودگردان نداریم و پذیرش رشته‌های پیراپزشکی، به غیر از چند کد رشته محدود آن هم برای مقطع کاردانی و داوطلب‌های بومی مناطق محروم، از طریق آزمون سراسری انجام می‌شود.

لیست رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد

همان‌طور که در معرفی رشته های پیراپزشکی ذکر کردیم، برخی از این رشته‌ها صرفا در دانشگاه‌های سراسری ارائه می‌شوند. در جدول زیر لیست رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد را به‌طور کامل ذکر کردیم:

علوم آزمایشگاهی	فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی	مهندسی بهداشت محیط
مامایی	کاردانی فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی	مهندسی بهداشت حرفه‌ای ایمنی و کار
پرستاری	بهداشت عمومی	علوم و صنایع غذایی
هوشبری	علوم تغذیه	کاردانی بهداشت عمومی (گرایش بهداشت خانواده)
تکنولوژی اتاق عمل	علوم آزمایشگاهی دامپزشکی	کاردانی بهداشت عمومی (گرایش مبارزه با بیماری‌ها)

مطابق جدول، در لیست رشته های پیراپزشکی دانشگاه آزاد، با وجود برخی رشته‌های پرطرفدار نظیر هوشبری و علوم آزمایشی، اما خبری از چند مورد از پردرآمدترین رشته های پیراپزشکی نظیر بینایی سنجی، پروتز دندان و فیزیوتراپی نیست. همچنین شیوه پذیرش رشته‌ های پیراپزشکی در دانشگاه آزاد نیز از طریق آزمون سراسری است و داوطلب‌ها باید به طور مجزا از انتخاب رشته کنکور سراسری، در انتخاب رشته با آزمون دانشگاه آزاد شرکت نمایند.

جمعبندی

رشته‌های پیراپزشکی مجموعه‌ای متنوع و کاربردی از رشته‌های علوم پزشکی هستند که نقش مکمل و پشتیبان رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی را ایفا می‌کنند و در ارتقای سلامت جامعه، تشخیص، درمان، مراقبت و توانبخشی بیماران سهم بسزایی دارند. این رشته‌ها شامل گزینه‌هایی مانند فیزیوتراپی، پرستاری، هوشبری، رادیولوژی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، بینایی‌سنجی، تغذیه، مامایی و فوریت‌های پزشکی می‌شوند و هرکدام بازار کار، آینده شغلی و مسیر پیشرفت خاص خود را دارند.

علاقه‌مندان به علوم تجربی که موفق به قبولی در رشته‌های پزشکی نشده‌اند، می‌توانند با شناخت بهتر این رشته‌ها، بر اساس علاقه، توانایی و شرایط بازار کار، مسیر تحصیلی و شغلی موفقی را برای خود رقم بزنند. البته برخی حتی ممکن است به‌دلیل علاقه یا فراهم بودن مسیر شغلی، قبولی در رشته‌هایی نظیر بینایی سنجی و فیزیوتراپی یک دانشگاه سراسری معتبر را به قبولی در رشته پزشکی دانشگاه‌های دورتر، ترجیج دهند و این موضوع در مشاوره انتخاب رشته حتی به برخی‌ها هم توصیه می‌شود.

سوالات متداول