داروسازی به‌عنوان یکی از سه رشته پرطرفدار دکتری عمومی و البته با جنس متفاوت و دور از بیمار و بیمارستان، همیشه طرفداران خاص خود را دارد. اگر به دنیای داروها، ترکیبات شیمیایی، کمک به درمان بیماران و فعالیت در محیط‌های تخصصی علاقه‌مند هستید، رشته داروسازی می‌تواند یکی از بهترین انتخاب‌ها برای آینده تحصیلی و شغلی‌تان باشد. با این وجود، در محدوده رتبه مورد نیاز برای داروسازی، داوطلب‌ها باید در فرآیند انتخاب رشته کنکور خود تصمیم بگیرند که آیا به‌طور کامل این رشته را به پزشکی، دندانپزشکی ترجیح می‌دهند یا خیر. در این مقاله به معرفی رشته داروسازی می‌پردازیم و با بررسی ابعاد مختلف آن مانند مسیر تحصیل، آینده شغلی، درآمد، مزایا و معایب و نظرات دانشجویان رشته داروسازی، دید روشنی از این رشته مهم و پرطرفدار، ارائه می‌دهیم.
آشنایی با رشته داروسازی
رشته داروسازی یکی از زیرمجموعه‌های گروه علوم پزشکی است که تمرکز اصلی آن بر شناخت، تولید، تجویز علمی و ایمن داروهاست. دانشجویان این رشته در طول تحصیل، هم با علوم پایه مثل شیمی و زیست‌شناسی سروکار دارند و هم در زمینه‌های تخصصی مانند داروشناسی، فارماکولوژی و داروسازی صنعتی آموزش می‌بینند. این رشته ترکیبی از علم، کاربرد بالینی، صنعت و خدمات سلامت است.
رشته داروسازی چند سال است؟
مدت تحصیل در رشته داروسازی در ایران معمولاً شش سال است که به صورت پیوسته در مقطع دکتری عمومی برگزار می‌شود. به طور کلی، رشته داروسازی چند ترم است؟ حدود ۱۲ ترم آموزشی، به‌همراه واحدهای تئوری، آزمایشگاهی و کارآموزی را شامل می‌شود. برنامه آموزشی به شکلی طراحی شده که دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی آمادگی لازم برای ورود به بازار کار یا ادامه تحصیل را داشته باشند.
رشته داروسازی چه درس هایی دارد؟
چارت درسی رشته داروسازی شامل ترکیبی از دروس عمومی، علوم پایه، تخصصی و مهارتی است. این رشته کلا 212 واحد درسی دارد و همان‌طور که اشاره کردیم، مدت تحصیل در رشته داروسازی می‌تواند در 11 یا 12 ترم تمام بشود. چارت درسی رشته داروسازی برای دروس علوم پایه و تخصصی، مطابق جدول زیر است.
| دروس علوم پایه | دروس تخصصی |
| بیولوژی نظری، شیمی عمومی، شیمی آلی، فیزیک نظری، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، تشریح، اصول خدمات بهداشتی، آمار حیاتی، بیوشیمی، شیمی تجزیه، کامپیوتر، کمک های اولیه، میکروب شناسی نظری و عملی، فیزیولوژی، انگل شناسی و قارچ شناسی، ایمونولوژی | بیو فارماسی، اطلاعات دارویی، شیمی دارویی، گیاه شناسی دارویی، تغذیه و رژیم درمانی، اشکال دارویی، مدیریت در داروسازی، درمان شناسی، فارماکولوژی، مفردات پزشکی، فرآورده های دارویی بیولوژیکی، سم شناسی، داروسازی صنعتی، فیزیکال فارماسی، زبان تخصصی، مقدمات داروسازی، روش های دستگاهی، کنترل میکروبی دارویی، کارآموزی صنعت، مواد خوراکی نظری، کارآموزی داروخانه |
البته به لیست بالا باید دروس عمومی را هم اضافه کرد؛ اما در پاسخ به این سوال که آیا رشته داروسازی تشریح جسد دارد؟ باید گفت برخلاف رشته پزشکی، واحد آناتومی در داروسازی به صورت محدود و بدون تشریح جسد ارائه می‌شود. این می‌تواند خبر خوب برای داوطلب‌های گروه تجربی باشد که علاقه‌ای به خون و خون‌ریزی ندارند و حتی برخی که نسبت به مواردی چون تشریح جسد، ترس دارند.
ماهیت دروس رشته داروسازی
چیزی که در مورد داروسازی زیاد مطرح می‌شود، این است که آیا محوریت رشته داروسازی، درس شیمی است؟ این گزاره تا حدودی درست است و در نظر عموم مردم، کلیت و اساس رشته داروسازی درس شیمی است؛ اما با وجود واحدهای درسی بسیار زیاد مرتبط با شیمی، واحدهای متفاوت بسیاری هم از جنس زیست شناسی دارد. طبق نظرات دانشجویان رشته داروسازی این رشته دروس حفظ کردنی بسیاری چون عوارض و تداخلات، مکانیسم اثر و کاربرد دارد که اصلا امکان یادگیری مفهومی را ندارند. بنابراین کسانی‌که قصد تحصیل در این رشته را دارند، باید به حفظ کردن نیز علاقه داشته باشند.
طرح اجباری رشته داروسازی
برای پاسخ به پرسش پرتکرار که آیا رشته داروسازی طرح اجباری دارد؟ باید گفت بله؛ همانند رشته‌هایی چون پزشکی، دندانپزشکی و پرستاری، رشته داروسازی نیز شامل طرح اجباری خدمت در مناطق مشخص شده توسط وزارت بهداشت است. فارغ‌التحصیلان داروسازی پس از اتمام تحصیل، موظف‌اند بسته به محل خدمت، مدت مشخصی را در طرح بگذرانند. این مدت زمان معمولاً در مناطق با امکانات بالا مانند تهران ۲۴ ماه است، اما در مناطق محروم‌تر کاهش می‌یابد و ممکن است حتی به ۱۴ ماه نیز کاهش یابد. دانشجوها عموما طرح رشته داروسازی را در داروخانه‌های مراکز دولتی یا بیمارستان‌های علوم پزشکی می‌گذرانند. این طرح با حقوق همراه است و فرصتی برای کسب تجربه و درآمد نسبی در دوران پس از فراغت از تحصیل محسوب می‌شود.
چگونه وارد رشته داروسازی شویم؟
برای ورود به رشته داروسازی، باید در کنکور سراسری گروه تجربی شرکت کنید و رتبه مناسبی کسب کنید. ظرفیت این رشته در دانشگاه‌های دولتی محدود و رقابتی است. البته رشته داروسازی آزاد نیز در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی آزاد اسلامی ارائه می‌شود که آن هم نیازمند رتبه خوب بوده و شهریه قابل توجهی هم دارد. همچنین در مورد قبولی داروسازی بدون کنکور نیز باید بگوییم که چنین چیزی وجود ندارد و قبولی در داروسازی و حتی رشته‌های پیراپزشکی نیازمند کسب رتبه خود در کنکور است. به‌طور کلی اگر به حوزه درمان و سلامت علاقه‌مند هستید، باید بگویم که این رشته‌ها جزو رشته های بدون کنکور تجربی محسوب نمی‌شوند.
دانشگاه‌های دارای رشته داروسازی و ظرفیت این رشته
دانشگاه‌های متعددی در سراسر کشور، رشته داروسازی را ارائه می‌کنند و ظرفیت این رشته نیز با توجه به مصوبات شورای انقلاب فرهنگی، در سال 1403 افزایش داشته و احتمالا در سال 1404 نیز ظرفیت قابل توجهی داشته باشد. به همین خاطر داوطلب‌ها در انتخاب رشته کنکور تجربی باید این موضوع را در نظر داشته باشند که قبولی‌های چند سال پیش را به‌طور کامل ملاک قرار ندهند و به شرایط و ظرفیت‌های جدید، توجه داشته باشند.
لیست دانشگاه‌های سراسری و ظرفیت دوره روزانه رشته داروسازی
| نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی | نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی |
| دانشگاه علوم پزشكي تبريز | 52 | دانشگاه علوم پزشكي زابل | 15 |
| دانشگاه علوم پزشكي اروميه | 16 | دانشگاه علوم پزشكي شيراز | 52 |
| دانشگاه علوم پزشكي اردبيل | 14 | دانشگاه علوم پزشكي كرمان | 37 |
| دانشگاه علوم پزشكي اصفهان | 40 | دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه | 32 |
| دانشگاه علوم پزشكي البرز – كرج | 14 | دانشگاه علوم پزشكي گيلان – رشت | 25 |
| دانشگاه علوم پزشكي ايران | 24 | دانشگاه علوم پزشكي لرستان – خرم آباد | 15 |
| دانشگاه علوم پزشكي بقيه‌اله – تهران | 35 | دانشگاه علوم پزشكي بابل | 20 |
| دانشگاه علوم پزشكي تهران | 74 | دانشگاه علوم پزشكي مازندران – ساري | 30 |
| دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي | 50 | دانشگاه علوم پزشكي بندرعباس | 17 |
| دانشگاه علوم پزشكي بيرجند | 12 | دانشگاه علوم پزشكي همدان | 29 |
| دانشگاه علوم پزشكي مشهد | 52 | دانشگاه علوم پزشكي يزد | 16 |
| دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور – اهواز | 35 | دانشگاه علوم پزشكي سمنان | 14 |
| دانشگاه علوم پزشكي زنجان | 39 |
لیست دانشگاه‌های ارائه دهنده و ظرفیت دوره شهریه‌پرداز رشته داروسازی
| نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی | نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی |
| دانشگاه علوم پزشكي تبريز | 25 | دانشگاه علوم پزشكي زابل | 3 |
| دانشگاه علوم پزشكي اروميه | 7 | دانشگاه علوم پزشكي شيراز | 25 |
| دانشگاه علوم پزشكي اردبيل | 5 | دانشگاه علوم پزشكي كرمان | 15 |
| دانشگاه علوم پزشكي اصفهان | 20 | دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه | 10 |
| دانشگاه علوم پزشكي البرز – كرج | 5 | دانشگاه علوم پزشكي گيلان – رشت | 10 |
| دانشگاه علوم پزشكي ايران | 5 | دانشگاه علوم پزشكي لرستان – خرم آباد | 5 |
| دانشگاه علوم پزشكي تهران | 40 | دانشگاه علوم پزشكي مازندران – محل تحصيل پرديس خودگردان رامسر | 14 |
| دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي | 25 | دانشگاه علوم پزشكي بندرعباس | 5 |
| دانشگاه علوم پزشكي بيرجند | 5 | دانشگاه علوم پزشكي همدان | 12 |
| دانشگاه علوم پزشكي مشهد | 25 | دانشگاه علوم پزشكي يزد | 10 |
| دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور – اهواز | 18 | دانشگاه علوم پزشكي سمنان | 5 |
| دانشگاه علوم پزشكي زنجان | 15 |
دانشگاه‌های مختص داوطلب‌های بومی و دارای تعهد خدمت رشته داروسازی
| نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی | نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی |
| دانشگاه علوم پزشكي تبريز | 3 | دانشگاه علوم پزشكي بيرجند | 3 |
| دانشگاه علوم پزشكي اروميه | 7 | دانشگاه علوم پزشكي مشهد | 3 |
| دانشگاه علوم پزشكي اردبيل | 1 | دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور – اهواز | 5 |
| دانشگاه علوم پزشكي اصفهان | 15 | دانشگاه علوم پزشكي زنجان | 1 |
| دانشگاه علوم پزشكي البرز – كرج | 1 | دانشگاه علوم پزشكي سمنان | 1 |
| دانشگاه علوم پزشكي ايلام | 2 | دانشگاه علوم پزشكي زابل | 12 |
| دانشگاه علوم پزشكي ايران | 12 | دانشگاه علوم پزشكي شيراز | 3 |
| دانشگاه علوم پزشكي كرمان | 3 | دانشگاه علوم پزشكي لرستان – خرم آباد | 3 |
| دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه | 3 | دانشگاه علوم پزشكي مازندران – ساري | 1 |
| دانشگاه علوم پزشكي بندرعباس | 3 | دانشگاه علوم پزشكي همدان | 1 |
| دانشگاه علوم پزشكي يزد | 4 |
لیست دانشگاه‌های آزاد دارای رشته داروسازی و ظرفیت هر یک
| نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی | نام دانشگاه | ظرفیت رشته داروسازی |
| دانشگاه آزاد اسلامي استان تهران | 88 | دانشگاه آزاد اسلامي استان مازندران – واحد آيت ا… آملي | 10 |
| دانشگاه آزاد اسلامي استان سمنان | 10 | دانشگاه آزاد اسلامي استان تهران – خودگردان آزاد | 22 |
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، تنها سه واحد دانشگاهی آزاد علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد مازندران و سمنان، رشته داروسازی را ارائه می‌کنند.
ظرفیت رشته داروسازی طبق دفترچه انتخاب رشته پارسال، 759 نفر در دوره روزانه، 309 نفر در دوره شهریه‌پرداز دانشگاه‌های سراسری، 130 نفر در دانشگاه آزاد و 87 نفر برای سهمیه بومی و دارای تعهد خدمت دوره روزانه دانشگاه‌های سراسری بوده است. در مجموع این ظرفیت در سال 1403 برابر با 1285 نفر بود و بر این اساس ظرفیت پذیرش کل رشته داروسازی در سال 1404 و 1405 نیز حداقل همین تعداد را خواهد داشت.
مزایا و معایب رشته داروسازی
قبل از انتخاب رشته، شناخت دقیق از مزایا و معایب آن بسیار اهمیت دارد. در ادامه به بررسی مزایا و معایب رشته داروسازی می‌پردازیم:
| مزایای رشته داروسازی | معایب رشته داروسازی |
| درآمد مناسب به‌ویژه در داروخانه‌های شخصی | طول دوره تحصیل نسبتاً زیاد |
| جایگاه علمی و اجتماعی بالا | فشار بالای دروس تخصصی و حفظی |
| تنوع فرصت‌های شغلی در بخش‌های دولتی، خصوصی و تحقیقاتی | رقابت بالا و حداقل امتیاز برای گرفتن مجوز داروخانه |
| امکان ادامه تحصیل و تخصص در حوزه‌های متنوع دارویی | طرح اجباری 2 ساله |
| عدم سر و کار داشتن با خون و خون‌ریزی | سرمایه اولیه بالا برای تأسیس داروخانه |
بازار کار و آینده شغلی رشته داروسازی
در کنار معرفی رشته داروسازی، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که داوطلبان باید به آن توجه کنند، وضعیت بازار کار و آینده شغلی آن است. واقعیت این است که با گسترش صنعت دارو، افزایش مراکز درمانی و تنوع شاخه‌های داروسازی، فرصت‌های شغلی متنوعی برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود دارد. با این حال، سطح موفقیت شغلی به عوامل مختلفی مثل مهارت فردی، سابقه کار و انتخاب مسیر تخصصی بستگی دارد. درآمد رشته داروسازی نیز با توجه به نوع فعالیت می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از زمینه‌های کاری برای فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی به شرح زیر است:
- مسئول فنی داروخانه‌ها
- تاسیس داروخانه شخصی
- فعالیت در صنایع دارویی (تولید، کنترل کیفیت، تحقیق و توسعه)
- شرکت‌های واردکننده و توزیع دارو
- تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز علمی
- حوزه داروسازی بیمارستانی و بالینی
- مشارکت در طرح‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی
- حوزه‌های مرتبط با بازاریابی دارویی و مشاوره پزشکی
درآمد رشته داروسازی
درآمد رشته داروسازی بسته به نوع فعالیت، محل اشتغال، سابقه و توانایی فردی بسیار متغیر است. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در داروخانه‌ها به عنوان مسئول فنی یا صاحب داروخانه، صنایع داروسازی، شرکت‌های واردکننده دارو، مراکز تحقیقاتی یا دانشگاه‌ها مشغول به کار شوند. کسانی که داروخانه شخصی دارند یا در صنایع پُردرآمد فعال‌اند، معمولاً درآمد بالاتری دارند.
گرایش های داروسازی در تحصیلات تکمیلی
موضوع دیگری که در معرفی رشته داروسازی اهمیت دارد، این است که رشته داروسازی تخصص دارد و چه گرایش‌هایی دارد. پس از اتمام دکتری عمومی، دانش‌آموختگان می‌توانند برای شرکت در آزمون‌های تخصصی اقدام کنند. برخی از گرایش‌های تخصصی و کارشناسی ارشد رشته داروسازی عبارتند از:
داروشناسی
تمرکز این گرایش بر بررسی اثرات داروها بر بدن، مکانیسم عملکرد آن‌ها و تداخلات دارویی است. این حوزه در طراحی داروهای جدید، تجویز ایمن‌تر داروها و پژوهش‌های بالینی نقش مهمی دارد.
داروسازی بالینی
در این گرایش، فارغ‌التحصیلان در کنار تیم درمانی در بیمارستان‌ها فعالیت می‌کنند و نقش مستقیمی در مشاوره دارویی، تنظیم دوز و پیشگیری از تداخلات دارویی دارند.
شیمی دارویی
این شاخه بر طراحی، سنتز و آنالیز ترکیبات دارویی تمرکز دارد و ارتباط نزدیکی با علم شیمی آلی، شیمی تجزیه و زیست‌شناسی دارویی دارد.
فارماکوگنوزی
مطالعه و استخراج مواد مؤثره دارویی از گیاهان، جانوران و منابع طبیعی موضوع این گرایش است. دانش‌آموختگان می‌توانند در زمینه داروهای گیاهی فعالیت کنند.
فارماسیوتیكس
طبق معرفی رشته داروسازی در این گرایش، به بررسی فرمولاسیون داروها، روش‌های تهیه، نگهداری و پایداری داروها پرداخته می‌شود. این گرایش در صنایع داروسازی بسیار کاربرد دارد.
سم‌شناسی
ارزیابی سمیت مواد دارویی، غذایی، شیمیایی و محیطی از وظایف متخصصان این حوزه است. آن‌ها نقش مهمی در ایمنی داروها دارند.
بیوتكنولوژی دارویی
استفاده از فناوری‌های زیستی در تولید داروهای نوترکیب، واکسن‌ها و آنتی‌بادی‌ها در این گرایش بررسی می‌شود.
كنترل دارو
بر کیفیت، خلوص و استانداردسازی داروها تمرکز دارد. این متخصصان در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت داروسازی فعالیت دارند.
داروسازی هسته‌ای یا رادیوفارماسی
کار با داروهای رادیواکتیو برای تشخیص و درمان بیماری‌ها در این شاخه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این گرایش تخصصی به تجهیزات خاص و آموزش ویژه نیاز دارد.
اقتصاد و مدیریت دارو
تحلیل هزینه-اثربخشی داروها، مدیریت زنجیره تأمین دارویی و سیاست‌گذاری دارویی از موضوعات این گرایش است.
ادامه تحصیل رشته داروسازی در داخل و خارج از کشور
فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی می‌توانند در ایران در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در گرایش‌های مختلف ادامه تحصیل دهند. همچنین امکان اپلای برای دانشگاه‌های معتبر در خارج از کشور نیز وجود دارد. کشورهایی مانند کانادا، آلمان، آمریکا، مجارستان و ترکیه از مقاصد محبوب برای ادامه تحصیل در رشته داروسازی هستند.
شرایط تاسیس داروخانه برای فارغ‌التحصیلان داروسازی
یکی از سوالاتی که متقاضیان رشته داروسازی مطرح می‌کنند، این است که آیا امکان تاسیس داروخانه برای فارغ‌التحصیلان داروسازی وجود دارد؟ در پاسخ باید بگوییم که مطمئنا امکان تاسیس داروخانه وجود دارد، اما این مسیر شرایط و محدودیت‌های خاص خود را دارد. برای تأسیس داروخانه در ایران، علاوه بر مدرک تحصیلی داروسازی، به کسب حداقل امتیاز لازم بر اساس شهر محل تأسیس نیز نیاز است. امتیازها بر اساس مدرک تحصیلی دکتری عمومی یا تخصصی داروسازی، بومی بودن، سابقه کار و سهمیه ایثارگری محاسبه می‌شوند. حداقل امتیاز لازم برای تأسیس داروخانه در شهرهای بزرگ مانند تهران، معمولاً بالاتر از شهرهای کوچکتر و مناطق روستایی است.
نظرات دانشجویان رشته داروسازی
بر اساس بررسی نظرات دانشجویان رشته داروسازی، بیشتر آن‌ها معتقدند که علیرغم سختی‌های اولیه و دروس فشرده، این رشته در بلندمدت ارزش زیادی دارد. بسیاری از دانشجویان به تنوع محیط‌های کاری، جایگاه اجتماعی بالا و علمی بودن محیط داروسازی اشاره می‌کنند. با این حال، دروس حفظی زیاد، داشتن طرح اجباری، مشکلات امتیاز برای کسب مجوز داروخانه و هزینه بالای مورد نیاز برای این منظور، به عنوان چالش مطرح شده‌اند.
آیا رشته داروسازی برای من مناسب است؟
رشته داروسازی مناسب افرادی است که به شیمی، زیست، کار آزمایشگاهی و حوزه سلامت علاقه دارند. همچنین افرادی که روحیه علمی، دقت بالا و پشتکار دارند، می‌توانند در این رشته موفق باشند. اگر می‌خواهید وارد حوزه‌ای شوید که تلفیقی از دانش، خدمات درمانی و حتی مدیریت باشد، داروسازی می‌تواند انتخاب هوشمندانه‌ای باشد.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی رشته داروسازی پرداختیم و سعی کردیم تمام جنبه‌های مهم این رشته از جمله دروس دانشگاهی، بازار کار، درآمد، مزایا و چالش‌ها را بررسی کنیم. اگر به دنیای دارو، درمان و فناوری‌های نوین در این حوزه علاقه‌مندید، رشته داروسازی یکی از مسیرهای پرافتخار و تأثیرگذار در علوم پزشکی است. پیش از انتخاب نهایی، توصیه می‌شود با دانشجویان، مشاوران تحصیلی و منابع معتبر بیشتر مشورت کنید تا تصمیمی آگاهانه بگیرید.
سوالات متداول
آیا رشته داروسازی بدون کنکور وجود دارد؟
خیر، به‌طور کلی این رشته فقط از طریق کنکور تجربی و با رتبه خیلی خوب قابل دسترسی است.
رشته داروسازی چه درس هایی دارد و میزان سخت بودن دروس آن چطور است؟
دروس داروسازی بیشتر از جنس شیمی و زیست شناسی هستند، اما ماهیت اکثر این واحدهای درسی، حفظی است.
