یکی از سوال‌هایی که داوطلبان پس از انتشار کارنامه کنکور سراسری و در هنگام انتخاب رشته اغلب با آن رو به رو هستند، این است که رتبه در سهمیه چیست و کدام رتبه در کارنامه کنکور مهم است؟ در واقع از آنجایی‌که چندین رتبه در کارنامه کنکور درج می‌شود، این سوال‌ها برای داوطلب مطرح می‌شود و باید با اینکه تفاوت رتبه در سهمیه و رتبه کشوری چیست، آشنا باشید. باید گفت که معیار پذیرش داوطلب‌ها در انتخاب رشته کنکور سراسری و آزاد، رتبه در سهمیه داوطلب است؛ به این معنا که داوطلب صرفا با افراد موجود در سهمیه خود برای قبولی، رقابت می‌کند. در ادامه به‌طور کامل در مورد اینکه فرق رتبه کشوری و رتبه در سهمیه چیست و کدام رتبه درج شده در کارنامه را باید معیار انتخاب رشته قرار دهیم، صحبت خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید.
رتبه‌هایی که در کارنامه کنکور درج می‌شوند
در کارنامه کنکور، چند رتبه درج می‌شود که شامل رتبه کل در سهمیه، آخرین رتبه مجاز در سهمیه و رتبه کشوری بدون اعمال سهمیه است. برای داوطلبانی که دارای سهمیه‌های خاص مانند ایثارگری هستند، رتبه در سهمیه ایثارگری و همچنین رتبه منطقه نیز به‌صورت جداگانه نمایش داده می‌شود. تا چند سال پیش، رتبه‌ها به تفکیک زیرگروه‌های هر گروه آزمایشی هم مشخص می‌شد، اما با حذف زیرگروه‌ها از ساختار کنکور، این رتبه‌ها دیگر در کارنامه درج نمی‌شوند. در ادامه به معرفی هر مورد و تفاوت رتبه در سهمیه و رتبه کشوری پرداختیم.
رتبه در سهمیه
در جواب اینکه رتبه در سهمیه چیست، باید بگوییم که عددی است که نشان‌دهنده جایگاه یک داوطلب در میان تمام داوطلبانی است که سهمیه مشابه او دارند، مانند سهمیه منطقه ۱، ۲، ۳ یا سهمیه ایثارگران. این رتبه مشخص می‌کند که فرد در مقایسه با بقیه داوطلبان هم‌سهمیه، چه جایگاهی دارد و در واقع معیار اصلی برای پذیرش در رشته‌ها و دانشگاه‌ها محسوب می‌شود. هر دانشگاه بخشی از ظرفیت خود را به سهمیه‌های مختلف اختصاص می‌دهد و رقابت برای آن ظرفیت، فقط بین افراد همان سهمیه صورت می‌گیرد. در انتخاب رشته، سهمیه‌های دیگری نظیر سهمیه مناطق محروم، سهمیه بهیاران و سهمیه مناطق سیل و زلزله زده هم داریم؛ با مراجعه به مقاله معرفی سهمیه های کنکور می‌توانید اطلاعات کافی درباره انواع سهمیه های کنکور و تاثیر هر یک را مطالعه کنید.
رتبه کشوری
رتبه کشوری عددی است که نشان‌دهنده جایگاه داوطلب در میان تمام شرکت‌کنندگان همان گروه آزمایشی (مثل تجربی، ریاضی یا انسانی) در سراسر کشور است، بدون در نظر گرفتن هیچ‌گونه سهمیه‌ای. این رتبه صرفاً سطح علمی داوطلب را در مقایسه با همه متقاضیان آن گروه نشان می‌دهد و برای سنجش کلی عملکرد فرد مفید است، اما در روند پذیرش دانشگاه‌ها معیار اصلی محسوب نمی‌شود. در واقع فرق رتبه کشوری و رتبه در سهمیه در این است که رتبه کشوری در میان کل داوطلب‌های گروه آزمایشی و رتبه در سهمیه، رتبه داوطلب در یک جامعه آماری کوچک‌تر که دارای همان سهمیه هستند، است.
آخرین رتبه مجاز در سهمیه نهایی
آخرین رتبه مجاز در سهمیه نهایی عددی است که نشان می‌دهد آخرین فردی که در سهمیه داوطلب مجاز به انتخاب رشته در دوره‌های روزانه یا سایر دوره‌ها شده، چه رتبه‌ای داشته است. طبیعی است که این رتبه در سهمیه‌های مختلف متفاوت است، چراکه ظرفیت پذیرش و تعداد داوطلبان در هر سهمیه با یکدیگر فرق دارد.
رتبه کل در منطقه
همان‌طور که اشاره کردیم، همه داوطلب‌های کنکور دارای سهمیه مناطق هستند و برای کسانی‌که دارای سهمیه‌های خاص نظیر سهمیه ایثارگری هستند، علاوه‌بر رتبه در سهمیه، رتبه منطقه هم درج می‌شود.
در انتخاب رشته رتبه کشوری مهم است یا سهمیه؟
در فرآیند انتخاب رشته کنکور، این سوال برای بسیاری از داوطلبان پیش می‌آید که رتبه در سهمیه مهمه یا کشوری؟ ابتدا باید بدانیم که رتبه کل در سهمیه نشان‌دهنده جایگاه فرد در میان داوطلبانی است که سهمیه‌ای مشابه دارند (مثلاً سهمیه منطقه ۱، ۲، ۳ یا ایثارگران)، در حالی که رتبه کشوری جایگاه فرد را در مقایسه با تمام شرکت‌کنندگان کنکور، بدون در نظر گرفتن سهمیه، نشان می‌دهد. تفاوت رتبه در سهمیه و رتبه کشوری دقیقاً در همین موضوع نهفته است. رتبه کشوری صرفاً معیاری برای سنجش سطح علمی در سطح ملی است و در پذیرش دانشگاه‌ها ملاک قرار نمی‌گیرد. چراکه ظرفیت هر دانشگاه برای هر سهمیه به طور جداگانه تعریف شده و رقابت درون هر سهمیه انجام می‌شود. بنابراین، آنچه در انتخاب رشته اهمیت واقعی دارد، رتبه در سهمیه است، نه رتبه کشوری.
⭕️به‌عنوان مثال در نظر بگیرید که ظرفیت رشته پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی ساری 100 نفر است؛ از این 100 نفر، 25 نفر به سهمیه ایثارگران 25 درصد، 5 نفر به سهمیه ایثارگران 5 درصد و از 70 جایگاه باقیمانده نیز به‌فرض 15 نفر به داوطلب‌های منطقه 1، به سهمیه منطقه 2 تعداد 30 نفر و منطقه 3 نیز 25 نفر اختصاص می‌یابد. به این ترتیب داوطلبی با رتبه 2600 منطقه 3 و رتبه کشوری 7100، به‌عنوان نفر بیست‌وپنجم منطقه 3، در این کد رشته قبول می‌شود؛ در حالی‌که یک داوطلب دیگر با رتبه 1800 منطقه 1 و رتبه کشوری 4200، جزو 15 نفر قبولی از منطقه 1 این کد رشته نمی‌شود.
تفاوت رتبه در سهمیه و رتبه منطقه داوطلب
در کارنامه کنکور سراسری، برای همه داوطلبان یکی از سهمیه‌های مناطق سه‌گانه (منطقه ۱، ۲ یا ۳) لحاظ می‌شود و رتبه منطقه آن‌ها درج می‌گردد. اما برخی داوطلبان علاوه بر این سهمیه منطقه، دارای سهمیه‌های خاص مانند ایثارگری یا بهیاری نیز هستند. برای این دسته از داوطلبان، رتبه در سهمیه خاص نیز به‌صورت جداگانه در کارنامه نمایش داده می‌شود. از آنجا که معمولاً در این سهمیه‌های خاص رقابت ساده‌تر است، رتبه در سهمیه اصلی‌ترین معیار قبولی محسوب می‌شود. با این حال، سیستم انتخاب رشته به‌گونه‌ای طراحی شده که ابتدا شانس قبولی داوطلب در هر کد رشته انتخابی را در سهمیه خاص بررسی می‌کند و اگر ظرفیت تکمیل شده باشد یا شرایط احراز نشود، رتبه منطقه یا سهمیه عمومی وی نیز چک می‌شود.
همان‌طور که در تصویر زیر که کارنامه یک داوطلب دارای سهمیه ایثارگری 5 درصد است، ملاحظه می‌کنید، رتبه منطقه نیز علاوه‌بر رتبه سهمیه، درج شده است.
برای قبولی در دانشگاه آزاد، رتبه سهمیه مهمه یا کشوری؟
در برخی از سایت‌ها به اشتباه درج شده که در انتخاب رشته دانشگاه آزاد هیچ‌گونه سهمیه‌ای برای داوطلب‌ها اعمال نمی‌شود؛ اما این‌طور نیست و مطابق آخرین دفترچه انتخاب رشته دانشگاه آزاد، ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها همانند دانشگاه‌های سراسری، بین سهمیه‌های مختلف تقسیم می‌شود. به این ترتیب در پاسخ به این سوال که در انتخاب رشته دانشگاه آزاد رتبه در سهمیه مهم است یا کشوری، باید بگوییم که رتبه در سهمیه ملاک انتخاب رشته دانشگاه آزاد است.
سخن نهایی
رتبه کشوری جایگاه علمی داوطلب را در میان همه شرکت‌کنندگان کنکور، بدون در نظر گرفتن سهمیه، نشان می‌دهد و صرفاً جنبه مقایسه‌ای دارد. در مقابل، رتبه در سهمیه بیانگر جایگاه داوطلب در میان افرادی با سهمیه مشابه است و دقیقاً همان رتبه‌ای است که در فرآیند قبولی در دانشگاه‌ها و انتخاب رشته مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین در مورد تفاوت رتبه در سهمیه و رتبه کشوری در مورد ارزیابی شانس قبولی در رشته و دانشگاه، تمرکز اصلی باید بر رتبه در سهمیه باشد نه رتبه کشوری.
سوالات متداول
رتبه در سهمیه در واقع جایگاه داوطلب در مقایسه با سایر داوطلب‌هایی است که همان سهمیه را دارند.
در انتخاب رشته کنکور، رتبه در سهمیه اهمیت دارد، نه رتبه کل. چون پذیرش در دانشگاه‌ها براساس رقابت بین داوطلبان دارای سهمیه مشابه انجام می‌شود و ظرفیت‌ها به‌صورت جداگانه برای هر سهمیه اختصاص داده شده‌اند.
رتبه در سهمیه داوطلب، رتبه وی در یک جامعه آماری کوچک از شرکت کنندگان کنکور در گروه آزمایشی مربوطه است و رتبه کشوری، جایگاه داوطلب در میان کل شرکت کنندگان، بدون اعمال هیچ‌گونه سهمیه‌ای است. اما همان‌طور که اشاره کردیم، برای انتخاب رشته رتبه در سهمیه مهم است.
