انواع سهمیه های کنکور

توضیحات جامع درباره انواع سهمیه های کنکور سراسری ۱۴۰۴

سهمیه های کنکور به‌منظور ایجاد عدالت آموزشی برای داوطلب‌ها در نظر گرفته می‌شوند تا داوطلب‌هایی که شرایط و امکانات ضعیف‌تری دارند، با اعمال سهمیه، شانس قبولی بیشتری پیدا کنند. ملاک اصلی انتخاب رشته کنکور و پذیرش در دانشگاه‌ها، رتبه داوطلب در سهمیه است و همین موضوع، نقش تعیین‌کننده‌ای در احتمال قبولی دارد. سهمیه های کنکور شامل سهمیه مناطق، سهمیه ایثارگران و برخی سهمیه‌های خاص دیگر است که هر داوطلب در یکی از آن‌ها قرار می‌گیرد. سهمیه مناطق در کنکور برای همه‌ی داوطلب‌هاست و هر داوطلب با توجه به محل تحصیل، در یکی از مناطق سه گانه، جای می‌گیرد. همچنین سهمیه ایثارگران نیز برای داوطلب‌های حائز این سهمیه، شرایط بهتری را برای قبولی در دانشگاه‌ها فراهم می‌کند. بنابراین شناخت دقیق سهمیه کنکور و تأثیر آن، در برنامه‌ریزی صحیح انتخاب رشته بسیار ضروری است.

سهمیه‌های کنکور یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در نتایج نهایی و شانس قبولی داوطلب‌ها محسوب می‌شوند، زیرا رتبه هر فرد در سهمیه‌ای که در آن قرار دارد، ملاک پذیرش است. این یعنی داوطلب‌ها تنها با افرادی مقایسه می‌شوند که شرایط مشابه سهمیه‌ای با آن‌ها دارند، نه با کل شرکت‌کنندگان. در نتیجه، آشنایی با شرایط و نحوه اعمال سهمیه‌های کنکور، نقشی اساسی در تصمیم‌گیری‌های انتخاب رشته دارد.

⭕️ به‌عنوان مثال، داوطلبی از تهران که جزو سهمیه منطقه 1 محسوب می‌شود، با داوطلبی از یک روستا در سیستان و بلوچستان که سهمیه منطقه 3 است، برای قبولی در یک رشته و دانشگاه، رقیب هم نیستند. برای تفهیم بهتر این موضوع، مثلا در نظر بگیرید که مهندسی عمران دانشگاه علم و صنعت تهران، 100 نفر ظرفیت دارد؛ از این 100 ظرفیت، 30 مورد به داوطلب‌های سهمیه ایثارگران 25 و 5 درصد اختصاص می‌یابد. 70 ظرفیت باقیمانده، بر اساس تعداد شرکت کنندگان هر کدام از سهمیه‌های مناطق 1، 2، 3 و خانواده شهدا، میانشان تقسیم می‌شود. به این ترتیب، یک داوطلب از منطقه 2، برای قبولی در این کد رشته، با داوطلب‌های منطقه 3 هیچ رقابتی ندارد.

تمامی داوطلب‌های کنکور در یکی از سهمیه‌های تعریف‌شده در کنکور سراسری قرار می‌گیرند و رقابت آن‌ها نیز تنها با داوطلب‌های همان سهمیه انجام می‌شود. هر داوطلب بر اساس محل تحصیل خود، در یکی از سهمیه مناطق ۱، ۲ یا ۳ قرار می‌گیرد. اما همه سهمیه های کنکور محدود به سهمیه مناطق نبوده و علاوه بر آن، برخی داوطلب‌ها مشمول سهمیه ایثارگری در کنکور، خانواده شهدا یا سهمیه بهیاران نیز می‌شوند که می‌تواند تأثیر قابل توجهی در افزایش شانس قبولی آن‌ها در رشته‌ها و دانشگاه‌های پرطرفدار داشته باشد.

اولین و اصلی‌ترین نوع سهمیه کنکور، سهمیه مناطق است که تمام داوطلبان کنکور سراسری در آن قرار می‌گیرند. نقاط مختلف کشور، به‌لحاظ میزان برخورداری از امکانات آموزشی به سه منطقه یک، دو و سه تقسیم شده و سهمیه مناطق در کنکور بر اساس محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه هر داوطلب تعیین می‌شود. این تقسیم‌بندی به‌منظور برقراری عدالت آموزشی و در نظر گرفتن شرایط تحصیلی متفاوت در نقاط مختلف کشور انجام شده است. به‌عنوان مثال دانش آموزهایی که در شهرهایی مثل تهران، مشهد، تبریز و اصفهان، تحصیل کردند، جزو سهمیه منطقه 1 و دانش آموزانی که در شهرهای با امکانات کمتر نظیر کرمانشاه، اهواز، بابل، سمنان تحصیل کرده‌اند، جزو سهمیه منطقه 2 محسوب می‌شوند.

به‌طور کلی و با توجه به میانگین تعداد دانش آموزان هر یک از مناطق 3 گانه، ظرفیت دانشگاه‌ها بین این سه گروه تقسیم می‌شود. بر این اساس 25 درصد ظرفیت به منطقه یک، 35 درصد به منطقه 2 و 40 درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها نیز به داوطلب‌های منطقه 3 اختصاص دارد. در مورد سهمیه های کنکور ۱۴۰۴ توجه به نکات زیر در مورد سهمیه مناطق در کنکور حائز توجه است:

  • در صورتی‌که سهمیه منطقه محل تحصیل سه سال دبیرستان داوطلب یکسان نباشد، سهمیه بخش مرفه‌تر برای وی در نظر گرفته می‌شود؛ حتی اگر فقط یک سال را در آن منطقه تحصیل کرده باشد. مثلا داوطلبی که سال دهم را در تهران تحصیل کرده و در سال یازدهم با تغییر محل زندگی، در منطقه 3 تحصیل کرده، جزو سهمیه منطقه 1 محسوب می‌شود.
  • دانش آموزانی كه حداقل دو سال از سه سال آخر تحصيل در دوره متوسطه و يا سال آخر دوره متوسطه خود را در خارج از كشور گذرانده‌اند، جزو سهميه منطقه 3 محسوب مي‌شوند.
  • داوطلب‌هایی که هر گونه معلولیتی از جمله بینایی، شنوایی، اعصاب و روان، آسیب گفتار و زبان، حرکتی و اتیسم دارند، جزو سهمیه منطقه 3 محسوب می‌شوند.

این سهمیه شامل همسر و فرزندان شهدا، آزادگان و همسر و فرزندانشان، جانبازان بالای 25 درصد و همسر و فرزندان آن‌هاست. 25 درصد از ظرفیت هر کد رشته به داوطلب‌های دارای سهمیه ایثارگری در کنکور اختصاص دارد؛ به این معنا که اگر مثلا ظرفیت رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز 100 نفر باشد، 25 صندلی به دانش آموزهای دارای سهمیه ایثارگری اختصاص دارد. البته پذیرش داوطلب‌های دارای سهمیه ایثارگری در کنکور به این شرط است که این افراد حداقل 70 درصد از نمره آخرین قبولی آن کد رشته از سهمیه‌های معمولی مناطق را دارا باشند.

این سهمیه کنکور، مختص جانبازان زير 25 درصد و همسران و فرزندان آن‌ها و همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه است. علاوه‌بر 25 درصدی که از هر کد رشته به سهمیه ایثارگران 25 درصد اختصاص دارد، 5 درصد از ظرفيت هر كدرشته محل، به سهمیه ۵ درصد، ارائه می‌شود.

سهمیه رزمندگان برای افرادی‌که به‌عنوان سرباز وظیفه یا نیروی کادری در جبهه حضور داشتند، سه چهارم مدت زمان حضورشان در جبهه، به‌عنوان زمان خدمت محاسبه می‌شود. به این ترتیب این دسته از افراد، برای بهره‌مندی از سهمیه 5 درصد بایستی‌که حداقل هشت ماه حضور در جبهه را در زمان جنگ تحمیلی و بین سال‌های 59 تا 67، داشته باشند. دانش‌آموزانی که قصد استفاده از سهمیه رزمندگان را به‌عنوان سهمیه ایثارگری در کنکور دارند، باید کد 12 رقمی را از ارگان مربوطه دریافت و در فرم ثبت نام سازمان سنجش، ثبت نمایند.

سهمیه خانواده شهدا یکی دیگر از انواع سهمیه های کنکور است که به‌صورت مستقل از سهمیه ایثارگران ۵ و ۲۵ درصد اعمال می‌شود و شامل پدر، مادر، خواهر و برادر شهید می‌گردد. تعداد مشمولان این سهمیه در کنکور سراسری محدود است؛ به‌طور میانگین در گروه آزمایشی تجربی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر و در سایر گروه‌ها کمتر از ۱۰۰ نفر هستند. ظرفیت اختصاص‌یافته به این گروه، بر اساس نسبت تعداد آن‌ها به کل شرکت‌کنندگان در آزمون هر گروه آزمایشی تعیین می‌شود و مانند سایر سهمیه های کنکور ۱۴۰۴ در سیستم انتخاب رشته لحاظ خواهد شد.

در هیچ بخشی از دفترچه انتخاب رشته کنکور به حدنصاب نمره برای قبولی این داوطلبان اشاره‌ای نشده و عملاً برای مشمولان سهمیه خانواده شهدا، حد نصاب قبولی خاصی وجود ندارد. یعنی همان 70 درصد نمره آخرین قبولی داوطلب آزاد که برای سهمیه ایثارگری در کنکور اعمال می‌شود، برای خانواده شهدا اعمال نشده و این عزیزان در صورتی‌که در رقابت با افراد سهمیه خود، موفق شوند، محدودیتی از نظر نمره کل، نخواهند داشت.

سهمیه بهیاران یکی دیگر از سهمیه های کنکور است که برای سهولت قبولی بهیاران در چند رشته خاص، در نظر گرفته می‌شود. طبق مصوبات شوراي عالي انقلاب فرهنگي در تاريخ 1403/03/29 سهمیه کنکور بهياران به مدت 5 سال برای رشته‌هاي كارشناسي پيوسته پرستاري، تكنولوژي اتاق عمل، هوشبري و فوريت‌هاي پزشكي پيش بيمارستاني قابل اعمال است. حداكثر 5 درصد از ظرفيت هر يك از كدرشته‌محل‌هاي كارشناسي رشته‌های مذکور در دوره‌هاي روزانه و غيرروزانه، به این داوطلب‌ها اختصاص دارد.

یکی از سهمیه‌های کنکور که با هدف توسعه متوازن آموزشی و ارتقای سطح دسترسی داوطلبان مناطق کمتر برخوردار اجرا می‌شود، سهمیه مناطق محروم در کنکور است. این سهمیه به داوطلبانی تعلق می‌گیرد که محل تحصیل یا سکونت آن‌ها در فهرست مناطق کمتر توسعه‌یافته قرار دارد. در سهمیه های کنکور ۱۴۰۴ نیز این موضوع همچنان پابرجاست و پذیرش افراد مشمول این سهمیه با هدف تأمین نیروی متخصص برای مناطق محروم انجام می‌شود. البته پذیرش این افراد معمولاً با تعهد خدمت چندساله در همان مناطق همراه است.

طبق این سهمیه کنکور، حداقل 40 درصد از ظرفيت كدرشته محل‌هاي ناحيه‌ای، قطبی و كشوری دوره روزانه دانشگاه‌های واقع در استان‌هاي ايلام، كهگيلويه و بويراحمد، بوشهر، چهارمحال و بختياری، كردستان، كرمانشاه، سيستان و بلوچستان، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومي اين استان‌ها اختصاص می‌يابد. تحصيل در همه رشته‌های مناطق محروم همانند دوره روزانه رايگان است.

یکی از انواع سهمیه های کنکور که به صورت موردی و بر اساس تصمیم شورای سنجش و پذیرش اعمال می‌شود، سهمیه داوطلبان آزمون سراسری در مناطق درگیر بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل است. این سهمیه برای حمایت از داوطلبانی در نظر گرفته می‌شود که در زمان تحصیل سه سال پایانی، دچار اختلال جدی در روند آمادگی شده‌اند. طبق اطلاعات مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور سراسری، حداکثر 5 درصد از ظرفیت دوره‌ روزانه دانشگاه‌های واقع در استان‌های آسیب دیده، مازاد بر ظرفیت رشته‌های این دانشگاه‌ها، به داوطلب‌های دارای سهمیه کنکور مناطق سیل و زلزله زده، اختصاص می‌یابد. در واقع رشته‌های مورد نیاز که توسط استاندارای‌ها تعیین می‌شوند، ابتدا باید در شورای سنجش و پذیرش دانشجو، تایید شوند و در این صورت، کد رشته‌های مورد نظر، در دفترچه انتخاب رشته، درج می‌گردد.

داوطلب‌های بومی شهرستان‌های جیرفت، کهنوج، منوجان، عنبر آباد، رودبار جنوب، قلعه گنج و بشاگرد که حداقل دو شهر از سه سال پایانی دیپلم و محل تولدشان، در شهرستان‌های مذکور باشد، می‌توانند کد رشته‌های مختص این سهمیه در این شهرها را انتخاب کنند. داوطلب‌هایی که در انتخاب رشته، از این سهمیه های کنکور استفاده کرده و قبول شوند، باید گواهی مربوطه را در زمان ثبت‌نام، ارائه نمایند. در ضمن داوطلب‌ها در ازای برخورداری از این سهمیه کنکور و تحصیل رایگان، متعهد می‌شوند که دوبرابر مدت تحصیل خود، در مناطق محروم استان، خدمت کنند.

علاوه‌بر شهرستان‌های مذکور، 40 درصد از ظرفیت دانشگاه‌های استان هرمزگان نیز به داوطلب‌های ساکن شهرستان ابوموسی، اختصاص دارد. طبق این بخشنامه، داوطلب‌هایی که حداقل 3 سال سکونت مستمر در ابوموسی را داشته و حداقل 75 درصد نمره آخرین فرد از گزینش آزاد سهمیه مناطق در کنکور را دارند، واحد شرایط این سهمیه هستند.

با وجود اینکه برخی افراد تصور می‌کنند که مواردی نظیر سهمیه ایثارگری برای نوه یا برادر و خواهر یا سهمیه هیئت علمی و … داریم، اما همه سهمیه های کنکور شامل مواردی بود که ذکر کردیم و در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری، از هیچ مورد دیگری به‌عنوان سهمیه کنکور، یاد نشده. موارد زیر هم جزو همین اشتباهات هستند.

  • سهمیه نوه شهید یا جانباز: سهمیه ایثارگری تنها شامل فرزند و همسر و سهمیه خانواده شهدا شامل پدر، مادر، خواهر و برادر شهید می‌شود و نوه‌ها مشمول سهمیه نیستند.
  • سهمیه هیئت علمی: فقط در جابه‌جایی محل قبولی فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها کاربرد دارد و هیچ تأثیری در رتبه یا قبولی ندارد.
  • سهمیه بسیج فعال: گرچه سهمیه بسیج فعال، چند سال پیش در دفترچه دانشگاه آزاد وجود داشت، اما در حال حاضر چیزی تحت عنوان سهمیه بسیج فعال در کنکور نداریم.
  • سهمیه ازدواج در کنکور: ازدواج هیچ تأثیری در سهمیه‌بندی کنکور ندارد و منجر به هیچ امتیاز یا اولویتی در پذیرش نمی‌شود.

همه داوطلبان بر اساس محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دبیرستان خود، در یکی از سه منطقه آموزشی کشور قرار می‌گیرند که به آن سهمیه مناطق در کنکور گفته می‌شود. اما در کنار آن، برخی داوطلبان دارای سهمیه‌های خاص مانند ایثارگران، خانواده شهدا یا مناطق محروم هستند که این سهمیه‌ها برای آن‌ها نوعی امتیاز محسوب می‌شود و شانس قبولی آن‌ها را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. با این حال، در هر کدام از این سهمیه های کنکور، داوطلب باید یک نمره حداقلی را کسب کند که در جدول زیر به آن پرداخته‌ایم.

سهمیهمشمولانشرایطظرفیت
سهمیه مناطق در کنکورهمه داوطلب‌های کنکور سراسریبر اساس  منطقه تحصیل داوطلب در سه سال پایانی دبیرستانبرای منطقه 3 به‌طور معمول کمی قبولی راحت‌تر است
ایثارگران 25 درصدهمسر و فرزندان شهدا و مفقود‌الاثر آزاده‌ها و همسر و فرزندانشان جانبازان 25 درصد و بالاتر و همسر و فرزندانشانکسب حداقل 70 درصد از نمره آخرین فرد قبول شده از سهمیه مناطق25 درصد ظرفیت
ایثارگران 5 درصدجانبازان زير 25 درصد و همسران و فرزندانشانکسب حداقل 70 درصد از نمره آخرین فرد قبول شده از سهمیه مناطق5 درصد ظرفیت
سهمیه رزمندگانهمسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبههکسب حداقل 75 درصد از نمره آخرین فرد قبول شده از سهمیه مناطقدر همان 5 درصد ظرفیت ایثارگران زیر 25 درصد
خانواده شهداپدر، مادر، خواهر و برادر شهيدحدنصاب و محدودیت نداردبر اساس تعداد نفرات
مناطق محرومداوطلب استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، ایلام، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کردستان، کرمانشاه، كهگيلويه و بويراحمد و هرمزگانداوطلبان بومی این استان‌ها40 درصد از ظرفیت کد رشته محل های ناحیه ای، قطبی و کشوری
مناطق درگیر بلایای طبیعیمطابق حوادث متغیر و بر اساس دفترچه انتخاب رشتهکسب حداقل 80 درصد از نمره آخرین فرد قبول شده از سهمیه مناطق و حداقل 85 درصد نمره برای رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی5 درصد ظرفیت مازاد
بهیارانافراد دارای مدرک دیپلم بهیاری با گواهينامه اشتغال به خدمت و حداقل سه سال سابقه خدمت بهیاریکسب حداقل 70 درصد از نمره آخرین فرد قبول شده با سهمیه آزادحداكثر 5 درصد از ظرفيت هر يك از كدرشته‌محل‌هاي پرستاري، تكنولوژي اتاق عمل، هوشبري و فوريتهاي پزشكي

در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری و آزاد، جلوی هر کد رشته یک ظرفیت مشخص ثبت شده که قرار است به‌طور مشخص میان داوطلب‌های سهمیه های مختلف کنکور تقسیم شود. البته در نظر داشته باشید که دانشگاه‌های سراسری، غیر انتفاعی و پیام نور، بومی گزینی نیز علاوه‌بر سهمیه‌ها، در گزینش داوطلب‌ها موثر است؛ اگر می‌خواهید در مورد بومی گزینی اطلاعات جامع داشته باشید، به مقاله بومی گزینی در انتخاب رشته مراجعه کنید.

در مورد نحوه تقسیم ظرفیت هر کد رشته میان سهمیه‌های مختلف، ابتدا 30 درصد مربوط با سهمیه ایثارگران 25 و 5 درصدی کسر می‌شود و 70 درصد باقیمانده از ظرفیت، بر حسب تعداد شرکت کنندگان هر کدام از سهمیه‌ها نسبت به کل تعداد شرکت کنندگان گروه آزمایشی، میانشان تقسیم می‌شود. یعنی اگر تعداد شرکت‌کنندگان گروه ریاضی 150 هزار نفر و تعداد نفرات منطقه 2، 50 هزار نفر باشد، یک سوم از ظرفیت باقیمانده به داوطلب‌های منطقه 2 اختصاص می‌یابد.

⭕️به‌عنوان مثال در نظر بگیرید که ظرفیت رشته مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت تهران، 120 نفر است؛ در ابتدا 30 درصد ظرفیت ثابت سهمیه ایثارگران، یعنی 36 نفر کسر شده و 84 نفر باقی می‌ماند. حال در نظر بگیرید که تعداد شرکت کنندگان کل گروه ریاضی 140 هزار نفر و تعداد شرکت‌کنندگان منطقه 1 معادل 40 هزار نفر است. یعنی 28 درصد از شرکت کنندگان را داوطلب‌های منطقه 1 تشکیل می‌دهند و به این ترتیب 28 درصد از 84 ظرفیت باقیمانده، یعنی 24 نفر به داوطلب‌های منطقه 1 اختصاص می‌یابد.

سهمیه‌های کنکور با هدف ایجاد عدالت آموزشی در فرآیند پذیرش دانشجو طراحی شده‌اند تا داوطلب‌هایی که شرایط متفاوت‌تری نسبت به دیگران دارند، فرصت برابر‌تری برای قبولی در دانشگاه‌ها داشته باشند. گرچه همواره جای بحث در مورد سهمیه‌ها وجود دارد و عده‌ای هم معترض‌اند، اما سازمان سنجش با جدا کردن ظرفیت هر کدام از سهمیه‌ها، به نوعی رقابت داوطلب‌های با سهمیه کنکور متفاوت را جدا کرده تا این موضوع نیز باعث آسودگی خاطر داوطلب‌ها شود.

سهمیه کنکور تأثیر مستقیمی در گزینش داوطلب‌ها دارد و به همین دلیل، آگاهی کامل از شرایط همه سهمیه های کنکور برای هر داوطلب اهمیت زیادی دارد. شناخت درست این سهمیه‌ها می‌تواند مسیر انتخاب رشته را هدفمندتر و دقیق‌تر کند. اگرچه اکثر سهمیه های کنکور معمولا شرایط و توضیحات ثابتی دارند، اما برخی موارد مثل سهمیه جنگ در کنکور یا بلایای طبیعی، بر حسب هر سال، متفاوت است؛ به همین خاطر سهمیه های کنکور ۱۴۰۴ ممکن است با تغییرات بسیار جزئی نسبت به سال‌ پیش، همراه باشد.

1- آیا امکان استفاده از دو یا چند سهمیه به‌طور هم‌زمان، وجود دارد؟

همه‌ی داوطلب‌هایی که سهمیه‌های خاص نظیر سهمیه ایثارگری در کنکور، سهمیه بهیاری یا مناطق محروم دارند نیز دارای سهمیه مناطق هستند و در کارنامه کنکور، رتبه‌شان در منطقه و سهمیه خاص مورد نظر ذکر می‌شود؛ اما امکان استفاده هم‌زمان از دو سهمیه خاص مثل ایثارگری و مناطق محروم، وجود ندارد.

2- آیا داوطلب‌های دارای سهمیه ایثارگری در کنکور، با هر تراز و رتبه‌ای می‌توانند در کد رشته‌های دلخواه قبول شوند؟

خیر، برای داوطلب‌های دارای سهمیه ایثارگری 70 درصد نمره آخرین فرد قبول شده از گزینش آزاد، حدنصاب قبولی است، یعنی اگر نمره کل آخرین فرد قبول شده در فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی رشت، 7000 باشد؛ افراد دارای سهمیه ایثارگری در صورت وجود ظرفیت، حداقل باید دارای نمره کل 4900 باشند. اما برای سهمیه خانواده شهدا، هیچ‌گونه حدنصابی در دفترچه کنکور قید نشده است.

3- قبولی در کدام سهمیه منطقه راحت‌تر است؟

رقابت در سهمیه منطقه 3 به‌طور کلی ساده‌تر از منطقه 1 و 2 است و داوطلب‌های منطقه 1و2 ضمن تعداد بالا، به‌طور میانگین، عموما شرایط درسی بهتری هم دارند.

مطالب پیشنهادی برای شما

نوشته‌های محبوب

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *