آشنایی با لیست رشته های تجربی برای داوطلبانی که قصد انتخاب رشته کنکور تجربی را دارند، یا حتی کسانی که هنوز در مرحله انتخاب شاخه علوم تجربی در دوره متوسطه هستند، اهمیت بسیار بالایی دارد. شناخت دقیق رشته‌های دانشگاهی مرتبط با این گروه آزمایشی، به داوطلب کمک می‌کند تا مسیر تحصیلی و شغلی خود را آگاهانه انتخاب کرده و با درک درستی از علاقه‌مندی‌ها، توانایی‌ها و آینده شغلی هر رشته، تصمیمی هوشمندانه بگیرد. این لیست شامل رشته‌های پرطرفداری مانند پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی و رشته‌های متنوع پیراپزشکی، علوم پایه و برخی رشته‌های مرتبط با محیط زیست، زیست فناوری، شیمی و زمین‌شناسی است. در این مقاله از رتبه برتر، به‌طور کامل به معرفی رشته های تجربی و شغل‌های مرتبط و بازار کار هر دسته از رشته‌ها پرداخته‌ایم؛ با ما همراه باشید.
آشنایی کلی با رشته تجربی و رشته‌های دانشگاهی آن
رشته تجربی در یک دهه اخیر، پرمتقاضی‌ترین گروه در میان پنج گروه آزمایشی کنکور بوده و بیشترین تعداد شرکت‌کننده را به خود اختصاص داده است. این محبوبیت عمدتاً به خاطر حضور رشته‌های پرطرفداری مانند پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و سایر رشته‌های پیراپزشکی است، اما معرفی رشته های تجربی نشان می‌دهد که داوطلبان در این گروه فقط محدود به این رشته‌ها نیستند. تنوع گسترده‌ای از علوم پایه مانند زیست‌شناسی، شیمی، زمین‌شناسی و حتی رشته‌هایی مرتبط با محیط‌زیست یا فناوری‌های زیستی نیز در این گروه جای دارند. برای آشنایی دقیق‌تر با این رشته‌ها، داوطلبان می‌توانند با دانلود دفترچه انتخاب رشته دانشگاه آزاد یا دفترچه کنکور سراسری، لیست کامل رشته‌ها و شرایط پذیرش آن‌ها را بررسی کنند. اما از آنجایی‌که دفترچه انتخاب رشته، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، ما در این مطلب به‌طور مفصل به معرفی تمام رشته های تجربی پرداخته‌ایم.
نحوه قبولی و پذیرش در رشته های تجربی دانشگاهی
پذیرش در رشته های تجربی به دو شیوه با آزمون و بدون آزمون انجام می‌گیرد. در شیوه با آزمون، داوطلبان باید در کنکور سراسری شرکت کرده و با توجه به رتبه، تراز علمی و شرایط بومی‌گزینی، در رشته های کنکور تجربی مورد نظر خود پذیرفته شوند. این روش اغلب برای رشته‌های پرطرفدار مانند پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و سایر رشته‌های پیراپزشکی به کار می‌رود. اما در مقابل، رشته‌های تجربی بدون کنکور نیز وجود دارند که در آن‌ها پذیرش صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی صورت می‌گیرد و نیازی به شرکت در کنکور نیست. لیست رشته های تجربی بدون کنکور در دفترچه انتخاب رشته با سوابق تحصیلی وجود دارد و می‌توانید به‌طور کامل این رشته‌ها و ظرفیت هر رشته و محل را بررسی نمایید.
داوطلبان باید با توجه به لیست رشته‌های تجربی موجود در دفترچه‌های انتخاب رشته سراسری یا آزاد، کد رشته محل‌های دلخواه خود را شناسایی کنند؛ سپس در مهلت مقرر انتخاب رشته، این انتخاب‌ها را در قالب فرم اینترنتی انتخاب رشته در سایت سازمان سنجش یا سامانه دانشگاه آزاد وارد نمایند. ترتیب و دقت در وارد کردن اولویت‌ها نقش بسیار مهمی در شانس قبولی نهایی دارد و به‌طور کلی فرآیند انتخاب رشته کنکور سراسری یکی از حساس‌ترین مراحل پیش روی داوطلب‌هاست که انجام صحیح آن، تاثیر زیادی در شانس قبولی فرد در رشته‌های دلخواه دارد.
لیست رشته های تجربی
برای دسته‌بندی بهتر و کمک به داوطلبان در مسیر انتخاب آگاهانه‌تر، لیست رشته های تجربی را در قالب 4 جدول مجزا تفکیک کرده‌ایم. این جداول شامل گروه‌های اصلی مانند رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، رشته‌های مرتبط با زیست‌شناسی، رشته‌های شیمی‌محور و سایر زیرشاخه‌ها از جمله علوم پایه و رشته‌های وابسته به محیط‌زیست و کشاورزی می‌شود. این تفکیک ساختاری، درک روشن‌تری از تنوع رشته های تجربی و زمینه‌های شغلی و تحصیلی مختلف به داوطلبان می‌دهد و به آن‌ها در انتخاب رشته کنکور تجربی کمک می‌کند.
جدول 1 معرفی رشته های تجربی – رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی
این جدول شامل معرفی رشته های تجربی پرمتقاضی مانند پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و سایر رشته‌های پیراپزشکی است که هر ساله بیشترین رقابت را در بین داوطلبان دارند. برای قبولی از میان این لیست رشته های تجربی، شرکت در کنکور و کسب رتبه‌ای بالا کاملاً ضروری است، چرا که ظرفیت این رشته‌ها محدود و متقاضیان بسیار زیاد هستند. در جدول زیر به معرفی رشته های پزشکی و پیراپزشکی، پرداخته‌ایم.
| پزشکی | اعضای مصنوعی | علوم تغذيه |
| دندان پزشکی | بینایی سنجی | كارشناسی بهداشت محيط |
| داروسازی | كارشناسی تكنولوژی پرتودرمانی (راديوتراپی) | علوم و صنايع غذایی |
| دامپزشکی | كارشناسی تكنولوژی پرتودرمانی (راديوتراپی) | بهداشت و بازرسی گوشت |
| هوشبری | کاردانی تکنسین پروتزهای دندانی | کاردانی دامپزشکی |
| کاردانی هوشبری | كارشناسی ساخت پروتزهای دندانی | کاردرمانی |
| فیزیوتراپی | كاردانی تكنولوژی (راديوتراپی) | گفتار درمانی |
| اتاق عمل | پرستاری | کاردانی فوریت های پزشکی |
| شنوایی شناسی | مامایی | كاردانی مامایی |
| علوم آزمایشگاهی | كاردانی فوريت های پزشكی | دكترای پيوسته بيوتكنولوژی |
جدول 2 معرفی رشته های تجربی – رشته‌های مرتبط با شیمی و زیست شناسی
در گروه آزمایشی علوم تجربی، علاوه بر رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، مجموعه‌ای از رشته‌های دانشگاهی وجود دارد که به‌طور مستقیم با مباحث زیست‌شناسی، شیمی و زمین‌شناسی مرتبط هستند. این رشته های تجربی معمولاً برای داوطلبانی مناسب‌اند که به حوزه‌های علمی و پژوهشی و علوم پایه علاقه‌مندند. قبولی در این رشته‌ها اکثرا جزو رشته های تجربی بدون کنکور محسوب می‌شوند و برای قبولی این رشته‌ها در بسیاری از دانشگاه‌ها، نیازی به شرکت در کنکور سراسری نیست. در جدول زیر، به‌طور دقیق به معرفی رشته های تجربی مرتبط با شیمی و زیست، پرداخته‌ایم تا داوطلبان بتوانند با آگاهی کامل نسبت به علایق خود، گزینه‌های مناسبی را برای انتخاب رشته در نظر بگیرند.
| علوم تربیتی میکروبیولوژی | زیست شناسی سلولی ملکولی | زیست شناسی گیاهی | تکنولوژی پرتوشناسی |
| زیست شناسی دریا | زیست فناوری | زیست شناسی جانوری | زیست شناسی گیاهی |
| آموزش زیست شناسی | آموزش ابتدایی | کاردانی آموزش و پرورش ابتدایی | زمین شناسی |
| شیمی محض | آموزش شیمی | بهداشت عمومی | بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری ها |
| کاردانی شیمی آزمایشگاهی | تکنولوژی پزشکی هسته ای | شیمی کاربردی | کاردانی بهداشت محیط |
| مهندسی بهداشت محیط | کاردانی بهداشت حرفه ای | اقیانوس شناسی | مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار |
جدول 3 معرفی رشته های تجربی – سایر رشته‌های تجربی
رشته های کنکور تجربی به موارد ذکر شده محدود نشده و شامل تعداد زیادی رشته دیگر می‌شود که در دفترچه انتخاب رشته کنکور تجربی باید بررسی کنید؛ در ادامه به معرفی رشته های تجربی دانشگاهی در سایر موارد پرداخته‌ایم.
| حسابداری | روانشناسی | كارشناسی ارشد پيوسته معارف اسلامی و ارشاد | فناوری اطلاعات و ارتباطات |
| زبـان و ادبيـات عربـی | مديريت مالی | اديان و مذاهب، اقتصاد | مديريت صـنعتی |
| شـيعه شناسـی | مديريت و بازرگانی دريایی | تاريخ اسلام | مديريت فرهنگی هنری |
| مديريت امور بانكی | كارداني علم اطلاعات و دانش شناسی | مديريت بيمه | كاردانی مديريت بازرگانی |
| مديريت امور گمركی | كاردانی علوم انتظامی | مديريت بيمه اكو | كاردانی مديريت صنعتی |
| مديريت بازرگانی | كارداني مدارك پزشكی | مديريت دولتی | كارداني مديريت گمركی |
| كاردانی بيمه | كاردانی امور دولتی | علم اطلاعات و دانش شناسي | معارف اسلامی |
| گردشـگری | كاردانی جهانگردی | علوم انتظامی | تبليغ و ارتباطات |
| مديريت اطلاعات و ارتباطات | كاردانی حسابداری | علوم قرآن و حديث | كاردانی امور بانكی |
| كاردانی هتلداری | كاردانی امور فرهنگی | فقه و حقوق اسلامی | فقه و حقوق حنفی |
| آموزش علوم ورزشی | كتابداری در شاخه پزشكی | تـرویج و آمـوزش كشـاورزی پایدار | مهندسـی توليـد و ژنتيـک گيـاهی |
| امنيت اطلاعات | گيـاهپزشـكی | حفاظت اطلاعات ، ضد تروريسم | مهندسـی صـنايع چـوب و فرآورده های سلولزی |
| امنيت بين الملل | مددكاری اجتماعی | علوم سياسی | مهندسی صنايع مبلمان |
| امنيت نرم ، پژوهشگری امنيت | مديريت خدمات بهداشتی درمانی | علوم فنی امنيت | مهندسی طبيعت |
| پژوهشگری امنيت | مربيگری عقيـدتی | علوم ورزشی | مهندسی فضای سبز |
| علوم و مهندسی باغبـانی | كاردانی امور اراضی | علـوم و مهندسی خاک | كاردانی تكنولوژی توليدات دامی |
| علـوم و مهندسـی جنگـل | كارداني امور زراعی و باغی | علوم و مهندسی شيلات | كـاردانی تكنولـوژی توليـدات گيـاهی |
| علوم و مهندسی صنايع غذايی ( كشاورزی ) | كـاردانی تكنولـوژی جنگلداری | كاردانی تكنولوژی صنايع غذایی | كاردانی تكنولوژی شيلات |
| علوم و مهندسی محيط زيست | كاردانی تكنولوژی چوب | كـاردانی تكنولـوژی مرتـع و آبخیز داری | كاردانی تكنولوژی مواد غذایی |
| كاردانی توليد و فراوری خرما | كاردانی پرورش اسب | كارداني پرورش زنبورعسـل | كـارداني توليـد و بهـرهبـرداري از گياهان دارويي و معطر |
| كاردانی علوم ورزشی | مديريت كسب وكارهای كوچک |
بخش 4 معرفی رشته های تجربی – رشته‌های بدون آزمون سایر رشته‌ها
داوطلب‌های گروه تجربی، در صورتی که تمایل داشته باشند، این امکان را دارند که در انتخاب رشته بر اساس سوابق تحصیلی دانشگاه‌های سراسری یا دانشگاه آزاد شرکت کنند و از میان رشته‌های متنوعی که صرفاً نیازمند معدل دیپلم هستند، انتخاب رشته کنند. این رشته‌ها محدود به گروه تجربی نیستند؛ بلکه داوطلبان می‌توانند از میان لیست رشته های بدون کنکور، رشته‌های گروه ریاضی مانند مهندسی صنایع و عمران، یا رشته‌های علوم انسانی مثل حقوق و علوم سیاسی و حتی رشته‌های بدون آزمون گروه هنر و زبان نیز انتخاب داشته باشند. معرفی رشته های تجربی بدون کنکور بسیار مفصل است و شامل تمام رشته‌هایی می‌شود که پذیرششان از طریق سوابق تحصیلی است؛ برای اطلاع از این رشته‌ها، می‌توانید به دفترچه انتخاب رشته بر اساس سوابق تحصیلی، مراجعه کنید. این تنوع انتخاب، باعث شده که شناخت و معرفی رشته های تجربی و سایر گروه‌های آموزشی برای داوطلبان اهمیت ویژه‌ای پیدا کند.
⭕️ همه داوطلب‌ها فارغ از گروه آموزشی خود در مدرسه، می‌توانند در انتخاب رشته هر یک از گروه‌های آموزشی شرکت کنند. در انتخاب رشته بدون کنکور دانشگاه‌های سراسری، هر داوطلب می‌تواند نهایتا 100 کد رشته را از میان تمامی موارد موجود در دفترچه انتخاب رشته بدون کنکور سازمان سنجش، انتخاب کند. در انتخاب رشته بدون کنکور دانشگاه آزاد نیز هر داوطلب می‌تواند با پرداخت هزینه انتخاب رشته بدون کنکور هر گروه آموزشی، از میان کد رشته‌های آن گروه، نهایتا تا 20 مورد را انتخاب کند.
رشته های تجربی به ترتیب اولویت
گرچه انتخاب رشته دانشگاهی باید با در نظر گرفتن علاقه‌مندی‌های شخصی، استعدادها، آینده شغلی، شرایط زندگی، بازار کار و بسیاری از عوامل فردی و اجتماعی صورت گیرد و نمی‌توان الزاما رشته‌هایی را برای همه افراد، بهترین دانست؛ اما در عمل، برخی رشته‌ها به دلایل خاصی محبوبیت بیشتری دارند. در میان رشته های تجربی به ترتیب اولویت، می‌توان گفت که رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و گرایش‌های مختلف پیراپزشکی همواره در صدر انتخاب‌های داوطلبان قرار دارند. دلیل این استقبال بالا، بازار کار مناسب، جایگاه اجتماعی، درآمد نسبتاً بالا و ظرفیت پذیرش محدود آن‌هاست که باعث می‌شود رقابت در این رشته‌ها بسیار فشرده باشد.
همان‌طور که در بخش معرفی رشته های پزشکی ذکر کردیم، اکثر رشته های تجربی دانشگاهی به غیر از گروه پزشکی و پیراپزشکی، در قالب بدون کنکور نیز پذیرش دارند. حتی در سایر گروه‌های آموزشی مانند ریاضی، انسانی، زبان و هنر نیز تقریبا تمام رشته‌ها، امکان پذیرش صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی را فراهم کرده‌اند. البته این نکته را باید مدنظر قرار دهید که برای قبولی در دانشگاه‌های معتبر، حتما باید در کنکور سراسری رتبه مناسبی کسب کنید. بنابراین رشته های تجربی به ترتیب اولویت را بیان کنیم، مطمئنا در درجه‌ی اول رشته‌های گروه پزشکی و سپس پیراپزشکی جای می‌گیرند و پس از آن، نوبت به رشته‌هایی نظیر میکروبیولوژی، زیست شناسی، بهداشت، روانشناسی و شیمی می‌رسد. البته همان‌طور که در لیست رشته های تجربی اشاره کردیم، سایر رشته‌های تجربی چندان برتری نسبت به هم ندارند و داوطلب‌ها بر حسب شرایط، بایستی رشته مناسب را گزینش نمایند.
آیا ضرایب دروس برای قبولی در رشته های تجربی متفاوت است؟
تا همین چند سال قبل، رشته تجربی در کنکور سراسری شامل ۵ زیرگروه مختلف بود که هر کدام از رشته‌های دانشگاهی در یکی از این زیرگروه‌ها قرار می‌گرفتند و ضرایب دروس اختصاصی (زیست، شیمی، ریاضی، فیزیک و زمین‌شناسی) برای هر زیرگروه متفاوت بود. بنابراین، داوطلبان باید بسته به رشته‌های مورد نظرشان، دروسی را با توجه ویژه‌تری مطالعه می‌کردند. اما از سال ۱۴۰۲ به بعد، با اعمال تغییرات جدید در کنکور، ضمن حذف دروس عمومی، زیرگروه‌های رشته تجربی حذف شده‌اند و ضرایب دروس برای همه رشته‌ها یکسان در نظر گرفته شده است. به این ترتیب، زیست‌شناسی با ضریب ۱۲، شیمی با ضریب ۹، ریاضی و فیزیک با ضریب ۷ و زمین‌شناسی با ضریب ۱ برای تمامی رشته‌های کنکور تجربی لحاظ می‌شود.
آینده شغلی رشته های تجربی
آینده شغلی رشته های کنکور تجربی به دلیل تنوع بالا و گستردگی حوزه‌های کاربردی، بسیار متنوع و پرچالش است. بسیاری از رشته‌های این گروه، به‌ویژه رشته‌های حوزه پزشکی و پیراپزشکی، مانند پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری، فیزیوتراپی، دامپزشکی، پروتز دندان، شنوایی سنجی و سایر رشته‌های پیراپزشکی، بازار کار تضمین‌شده‌تری دارند؛ چرا که نیاز جامعه به خدمات درمانی و بهداشتی همواره وجود دارد. نیاز جامعه از یک سمت و کم بودن تعداد قبولی‌های مربوط به این رشته‌ها از سمت دیگر، در جایگاه شغلی خوب این رشته‌ها تاثیرگذار است.
در لیست رشته های کنکور تجربی، علاوه‌بر رشته‌های پزشکی‌محور، رشته‌هایی مانند زیست‌شناسی، شیمی، علوم تغذیه، محیط‌زیست، بیوتکنولوژی و حتی گرایش‌های جدیدتر مثل علوم شناختی نیز می‌توانند فرصت‌های شغلی مناسبی در پژوهش، تدریس، صنایع دارویی و غذایی و سازمان‌های دولتی یا خصوصی فراهم کنند. سایر رشته‌ها به‌خصوص مواردی که در جدول 3 معرفی رشته های تجربی ذکر کرده‌ایم، متقاضی و بازار محدودتری دارند؛ اما در نظر داشته باشید که شاید شخصی به‌خاطر علاقه و استعداد زیاد به یک رشته خاص یا به‌واسطه پیشینه خانوادگی، بتواند آینده شغلی بسیار خوبی را در یک رشته گمنام و کم متقاضی داشته باشد.
در معرفی رشته های تجربی در دانشگاه ها، بیشتر اطلاعات پایه و جنبه‌های پژوهشی این رشته‌ها تأکید می‌شود، اما انتخاب مسیر درست شغلی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و آشنایی با بازار کار است. برای دستیابی به شغل مناسب، آشنایی با معرفی تمام رشته های تجربی و مسیرهای تحصیلی و شغلی آن‌ها بسیار مهم و راهگشاست.
آزمون‌های شخصیت شناسی و مشاوره انتخاب رشته
انتخاب رشته دانشگاهی یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین تصمیم‌هایی است که هر داوطلب در طول مسیر تحصیلی‌اش می‌گیرد. این انتخاب باید با آگاهی کامل از علاقه‌مندی‌ها، توانمندی‌های ذهنی و شخصیتی، آینده شغلی و وضعیت بازار کار انجام شود. امروزه ابزارهای نوینی مانند آزمون‌های شخصیت‌شناسی، تست‌های رغبت‌سنجی و تحلیل‌های شغلی طراحی شده‌اند که می‌توانند در تعیین مسیر مناسب بسیار مؤثر باشند. مخصوصاً برای داوطلب‌هایی که هنوز بین گزینه‌های مختلف در لیست رشته های تجربی مردد هستند، این آزمون‌ها و تحلیل‌ها می‌توانند دید بازتری ارائه دهند. در گروه مشاوره رتبه برتر، ما به‌صورت تخصصی روی فرآیند انتخاب رشته تمرکز داریم و با استفاده از روش‌های علمی، مشاوره فردی و تحلیل نتایج کنکور، به داوطلب‌ها کمک می‌کنیم تا بهترین تصمیم ممکن را بگیرند.
سوالات متداول
خیر، طبق قوانین جدید سازمان سنجش زیر گروه‌ها به‌طور کامل حذف شده‌اند و ضرایب دروس تخصصی کنکور، برای قبولی در تمام رشته‌ها یکسان است.
در دفترچه انتخاب رشته که به طور مجزا برای دانشگاه‌های سراسری و آزاد منتشر می‌شود، می‌توان رشته‌ها را که به تفکیک هر یک از دانشگاه‌ها درج می‌شود، مشاهده نمود. همچنین برای پذیرش بدون کنکور نیز دفترچه جدا منتشر می‌شود که می‌توانید رشته های تجربی بدون کنکور را آنجا مشاهده کنید.
تقریبا تمامی رشته‌های تجربی به غیر از رشته‌های گروه پزشکی و پیراپزشکی، امکان قبولی از طریق انتخاب رشته صرفا بر اساس سوابق تحصیلی را دارند.
